ABD’de Joe Biden idaresinin Türkiye’ye büyükelçi olarak atadığı eski Senatör Jeff Flake, 7 Ocak’ta Ankara’ya varacak ve CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan’a inanç mektubunu sunmasının akabinde resmen vazifeye baÅŸlayacak.
Türk-Amerikan ilgilerinde son periyotta görülen olaÄŸanlaÅŸma sürecinde büyükelçilik vazifesini üstlenecek olan Flake’in siyasi tesirini kullanarak iki müttefik ortasındaki diyaloÄŸu aktifleÅŸtirmek ve mevcut sıkıntıları aÅŸmak maksadıyla Ankara’ya geleceÄŸi bedellendiriliyor. Fakat S-400’ler, Washington’un YPG’ye takviyesi ve demokrasi baÅŸlıkları temel sıkıntılar olarak gündemdeki yükünü muhafazaya devam edecek.
20 Ocak 2021’de misyona gelen ABD Lideri Joe Biden, Temmuz ayında yaptığı bir açıklamayla, AÄŸustos 2019’dan bu yana Ankara’da vazife yapan tecrübeli diplomat David Satterfield’in yerine eski Cumhuriyetçi Arizona Senatörü Jeff Flake’i ABD’nin yeni Türkiye Büyükelçisi adayı göstermiÅŸti.
Biden’ın, Ankara’ya, DışiÅŸleri’nden bir meslek diplomat yerine siyasi bir kiÅŸiliÄŸi göndermek istemesi sürpriz bir karar olarak görülmüş ve Türk hükümetinin tekrar bir siyasi olan Murat Mercan’ı Washington’a göndermesine cevap olduÄŸu deÄŸerlendirmeleri yapılmıştı.
Flake’in büyükelçiliÄŸi, 16 Ekim’de Senato Dış Ä°lgiler Komitesi, 26 Ekim’de de Senato Genel Heyeti’nde Cumhuriyetçi ve Demokrat üyelerin ortak kabulüyle onaylanmıştı. Eski senatör, ABD Lider Yardımcısı Kamala Harris’in de katımıyla 7 Aralık’ta düzenlenen merasimde yemin etmiÅŸ ve vazifesi resmiyet kazanmıştı.
BBC Türkçe‘nin edindiÄŸi bilgilere nazaran Jeff Flake, 7 Ocak’ta Ankara’ya varacak ve vazifesine baÅŸlayacak. Flake’in Türk makamları nezdinde misyonuna resmen baÅŸlamak için ise CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan’a inanç mektubunu sunması gerekecek. Eski Büyükelçi Satterfield’in ise Flake’in gelmesinden evvel Türkiye’den ayrılması bekleniyor.
Ankara Flake’e olumsuz bakmıyor
Ankara, Satterfield’in yerine siyasi bir atamayla Flake’in geçecek olmasının alakalara olumsuz yansımasını beklemiyor. Tam bilakis, Biden idaresinin misyona gelmesinin akabinde baÅŸlayan ve önderler ortasında gerçekleÅŸtirilen iki yüz yüze görüşmeyle devam eden diyalog ve istiÅŸare sürecine yeni büyükelçinin katkı vereceÄŸi öngörülüyor.
Katı diplomatik kurallar ve telaffuzlar yerine daha siyasi bir lisan kullanması beklenen Flake’in Türkiye ile ilgili olumsuz bir geçmiÅŸi olmaması, hatta 2014 yılında Demokratların sunduÄŸu bir Ermeni soykırım tasarısına takviye vermemiÅŸ olması deÄŸerli artıları olarak görülüyor. Lakin yeni büyükelçinin Türkiye ve Türkiye’yi çevreleyen geniÅŸ bölgeye ait bilgisi ve tecrübesinin olmaması not edilen bir dezavantaj olarak görülüyor.
Bu süreçte, Büyükelçi Flake’in en kıymetli yardımcılarından biri olarak Türkiye ve bölgeyi çok yeterli bilen, uzun yıllar bu bölgede çalışmış olan Büyükelçilik BaÅŸ MüsteÅŸarı Scott Oudkirk gösteriliyor. Temmuz ayında Ankara’da misyona baÅŸlayan Oudkirk, büyükelçilik web sitesinde yer alan biyografisine nazaran, iki görevlendirme ve bir uzatılmış süreksiz misyon kapsamında Ankara ve Ä°stanbul’da toplamda yedi yıl bulundu.
Ulusal Güvenlik Kurulu’nda de vazife yapan tecrübeli diplomat, BaÄŸdat’ta siyasi müsteÅŸar olarak çalıştıktan sonra Washington’da Ä°ran Ä°ÅŸleri Ofisi Yöneticisi olarak çalıştı. Oudkirk, bu misyonları sırasında IŞİD ile uÄŸraÅŸa de odaklandı.
Kongre ile bağlantılarda yeni devir olabilir mi?
Ankara’da karşılığı en çok aranan soruların başında, yeni Amerikan Büyükelçisinin Senato geçmiÅŸinin, son periyotta giderek artan bir biçimde Türkiye aksiliÄŸinin hakim olduÄŸu Kongre’deki bakışın deÄŸiÅŸmesine katkıda bulunup bulunmayacağı geliyor.
Cumhuriyetçi olmasına raÄŸmen eski Lider Donald Trump’a karşı çıkan Jeff Flake, bu durumuyla Demokratların hürmet ve takdirine mazhar olmuÅŸ ve bu sayede Biden tarafından Türkiye üzere deÄŸerli bir ülkeye atanabilmiÅŸti.
Yeni büyükelçinin, bu avantajını Türkiye ile ilgili deÄŸerli mevzuların gündeme geleceÄŸi Kongre’de ne derece kullanabileceÄŸi, bilhassa S-400 hava savunma sistemlerine ait mümkün bir ek yaptırım yahut Türkiye’nin satın almak istediÄŸi F-16 savaÅŸ uçaklarının onayı üzere süreçlerde nasıl bir rol oynayacağı vakit içinde görülecek geliÅŸmeler olarak bedellendiriliyor.
Ankara’daki diplomatik gözlemciler, Türk-Amerikan ilgilerinde yaÅŸanan temel sıkıntılar çözülmediÄŸi sürece Kongre’deki zıtlığın kolay kolay çözülmeyeceÄŸine, bu nedenle yeni büyükelçinin tesirinin hudutlu kalacağına dikkat çekiyorlar.
Türk-Amerikan münasebetlerinde 2022 gündemi
Türk-Amerikan baÄŸlantılarında 2021 boyunca yaÅŸanan sükûnet, Biden’ın Kasım 2020 seçimlerini kazanmasının akabinde Ankara’nın dış siyasetinde gerçekleÅŸtirdiÄŸi kapsamlı bir ayarlamanın sonucu olarak görülüyor.
2019’da evvel S-400’lerin konuÅŸlandırılması, akabinde Suriye’de gerçekleÅŸen Barış Pınarı Operasyonu ve 2020’de DoÄŸu Akdeniz’de hidrokarbon faaliyetleri nedeniyle uzun bir tansiyon sürecinden geçen Türk-Amerikan ve Türkiye-AB münasebetleri bu yılın başından itibaren kısmi bir yumuÅŸamaya girdi. Türkiye, birebir süreçte Ä°srail, Mısır, BirleÅŸik Arap Emirlikleri ve en son Ermenistan ile de temaslarını artırarak olaÄŸanlaÅŸma kapsamını geniÅŸletti.
ABD, Türkiye’nin dış siyasetindeki yeni ayarlamadan memnuniyetini gizlemiyor. ABD DışiÅŸleri Bakanı Anthony Blinken, Ankara ve Erivan’ın karşılıklı olarak özel temsilci atamasından memnuniyet duyduÄŸunu kamuoyuna açıklamıştı. Washington’un birebir biçimde Türkiye’nin Ä°srail ve Mısır’la da iÅŸleri olaÄŸana koymasını olumlu karşılıyor.
Lakin bu olumlu sürece raÄŸmen Ankara-Washington çizgisini gergin tutan deÄŸerli problemlerde istenilen adımlar ÅŸimdi atılamadı. Bunların başında Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı ve Ankara’da bir hava üssünde koruma ettiÄŸi S-400 hava savunma sistemleri yer alıyor.
Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası (CAATSA) kapsamında 2020 sonunda Türkiye’ye 5 unsurluk ölçülü bir yaptırım paketini yaÅŸama geçiren ABD, 2021 Ocak ayında yürürlüğe giren Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası aracılığıyla CAATSA yaptırımlarının kaldırılması için Türkiye’nin S-400’e sahip olmamasını ÅŸartını getirmiÅŸti. Ayrıyeten S-400’lerin aktive edilmesi ya da test edilmesi üzere bir adım atılması durumunda Amerikan Kongresi’nin daha ağır CAATSA yaptırımlarını gündeme getireceÄŸi uyarısı da yapılmıştı.
Türk-Amerikan baÄŸlantılarında Ankara’nın odaÄŸa almaya çalıştığı mevzu ise Washington’un Suriye Demokratik Güçleri’nin omurgasını oluÅŸturan YPG’ye vermeye devam ettiÄŸi askeri ve siyasi dayanak olarak görülüyor. CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan, 2021 boyunca yaptığı birçok açıklamada, Washington’un bu halinin “PKK’yı, yani terörizmi desteklemekten öteki bir manası olmadığını” sert biçimde söz etmiÅŸti. Ankara’ya atanan yeni büyükelçinin de vazifesi boyunca bu hususa ait sorularla karşı karşıya kalacağı kesin.
F-16 satışı ve F-35 sorunu
Problemli alanları paranteze alarak olumlu ajanda oluÅŸturmak için çalışan Ankara ve Washington’un gündemde tuttukları en somut mevzu Türk Hava Kuvvetleri’nin hava üstünlüğünü korumak maksadıyla ABD’den talep ettiÄŸi 40 adet yeni F-16 savaÅŸ uçağı ve mevcut filoları için yaklaşık 80 adet modernizasyon kiti.
Taraflar ortasında görüşmelere baÅŸlandığı lakin satışın ekonomik, askeri ve teknik içeriÄŸinin yoÄŸunluÄŸu nedeniyle müzakerelerin tüm 2022 boyunca sürmesi bekleniyor. Satışın Kongre onayına en erken 2023’ün birinci aylarında gelebileceÄŸi öngörülüyor.
Ä°ki müttefik ülke, Türkiye’nin 2000’li yılların başından bu yana modülü olduÄŸu F-35 ortak savaÅŸ uçağı projesine yapmış olduÄŸu yaklaşık 1,4 milyar dolarlık katkının iadesiyle ilgili olarak baÅŸka bir süreç daha yürütüyor. Daha çok hukukçular ve uzmanların yürüttüğü müzakerelerin de belirli bir müddet alacağı kaydediliyor. Türk savunma sanayii ÅŸirketlerinin F-35 programının tedarik zincirindeki mukavelelerinin de 2022 içinde sona ermesi ve üretimin sonlandırılması bekleniyor.
‘Demokraside geriye gidiÅŸ’ de gündemde kalacak
Türkiye-ABD ortasında 2021’in son aylarında yaÅŸanan iki büyük tansiyonun kaynağı Türkiye’nin demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü sicilinin giderek gerilemesi ve Washington’un buna reaksiyonsuz kalmaması idi.
Türkiye’nin iÅŸ insanı Osman Kavala’yı Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi (AÄ°HM) kararına karşın özgür bırakmaması üzerine ortalarında ABD BüyükelçiliÄŸi’nin başını çektiÄŸi 10 Batı ülkesi büyükelçiliÄŸi, Ekim ayında Kavala’nın hür bırakılması için ortak bir davette bulunmuÅŸlardı. ErdoÄŸan’ın bu büyükelçilerin istenmeyen kiÅŸi ilan edilmesi için DışiÅŸleri Bakanlığı’na talimat verdiÄŸini açıklamasıyla büyüyen tansiyon, ABD BüyükelçiliÄŸi’nin diplomatik münasebetleri düzenleyen Viyana Mukavelesi’nin iç iÅŸlere müdahale edilmemesi prensibini düzenleyen 41. Hususa baÄŸlı olduklarını belirten bir açıklama yapmasının akabinde durulmuÅŸtu.
Ä°kinci tansiyon noktasını ise Türkiye’nin 9-10 Aralık’ta yapılan Demokrasi DoruÄŸu’na davet edilmemesi oldu. Türkiye’nin Rusya ve Çin üzere ülkelerle birlikte tepeye çaÄŸrılmaması Washington’un NATO müttefikinin demokratik sicilinden duyduÄŸu memnuniyetsizliÄŸin açık bir bildirisi olarak deÄŸerlendirilmiÅŸti.
Diplomatik gözlemciler, demokrasi baÅŸlığının 2022’de de Türk-Amerikan ilgilerinin kıymetli ögelerinden biri olacağını öngörüyorlar.
Written By
Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias Cumartesi günü, Delphi Ekonomik Forumu'nda EastMed boru çizgisinin öldüğü fikrini reddetti ve ABD Dışişleri Bakanı Victoria Nuland'ın bu hafta başlarında Atina ziyareti sırasında bu tarafta yaptığı açıklamaya karşılık verdi. Dendias, "EastMed yaşıyor" dedi ve ABD'nin bu eforla ilgili temel kaygılarının finansal uygulanabili...
Ukrayna BaÅŸbakan Yardımcısı Ä°rina Vereşçuk, Rus ordusu tarafından 529 yolcusuyla alıkonulan tahliye otobüslerinin hür bırakıldığını duyurdu. Vereşçuk, Telegram hesabından yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın Melitopol kentinde iÅŸgalci Rus gÃ...
Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski, Ukrayna'nın bekleyecek vaktinin kalmadığını belirterek, Batı'dan Rusya'nın petrol ihracatına ambargo koymasını istedi. Zelenski, Ukrayna-Rusya savaşının 45. gününde ulusa sesleniş konuşmasında, Rusya'nın ...
Birleşmiş Milletler, Ukrayna’daki bir tren istasyonunda tahliye edilmeyi bekleyen sivilleri gaye alan saldırıyı şiddetle kınadığını açıkladı. BM Sözcüsü Stephane Dujarric, Genel Sekreter Antonio Guterres’in, Ukrayna'nın doğusundaki tren istas...