Afganistan’da ekonomik çöküş metamfetamin ve eroin üretimini artırdı

Afganistan’ın güneyinde, kırsal kısımdaki bir odada, plastik torbalara doldurulmuÅŸ beyaz kristaller pırıldıyor.

Bunlar “ihraç kalitesindeki” metamfetaminler ve Avustralya’ya dek uzak ülkelere gönderilecekler.

Odada depolanan 100 kilo metamfetaminin piyasa kıymeti 2,6 milyon dolar.

Dışarıda, yeni parti metamfetaminin pişirildiği iki varilden dumanlar yükseliyor.

UyuÅŸturucu Afganistan’da büyük bir iÅŸ kolu ve Taliban idaresinde ticaret büyüyor.

Ülke uzun müddettir eroin ile anılıyor lakin son yıllarda bir diğer tehlikeli derecede bağımlık yapan bir unsurun, kristal metamfetaminin de değerli bir üreticisi olarak ortaya çıktı.

Bu ticaretle uÄŸraÅŸan bir kaynak, ülkenin güneybatısında uyuÅŸturucu üreten tek bir bölgedeki 500’den fazla derme çatma “fabrikada” her gün 3 ton dolayında kristal metamfetamin üretildiÄŸini söylüyor.

Metamfetaminin yükseliÅŸi, Afganistan’da “oman” diye bilinen efedra isimli bitkiden, metamfetamin imalinde kullanılan esas gereçlerden biri olan efedrin elde edilebileceÄŸinin anlaşılmasıyla baÅŸladı.

Çölün içlerinde, Afganistan metamfetamin ticaretindeki esas kavşak noktası olan bir pazarda büyük ölçülerde, daha evvel görülmemiş seviyelerde efedra satışı var.

Daha evvel efedraya vergi koyduğu sanılan Taliban geçtiğimiz günlerde, pek duyurulmayan bir fetvayla efedranın yetiştirilmesini yasakladı.

Fakat şimdilik metamfetamin laboratuvarlarının çalışmasına müsaade vermeye devam ediyorlar.

Ticarette rol oynayan bir Afgan, yüzüne yayılan bir gülümsemeyle yasağın metamfetaminin toptan fiyatını bir gecede ikiye katladığını ve depoların gelecekteki üretimlerde kullanılabilecek efedrayla dolu olduğunu anlatıyor.

• Metamfetamin: Afganistan’da eroinden sonra üretimi süratle artan uyuÅŸturucu

Dr. David Mansfield, Afganistan’daki uyuÅŸturucu ticareti konusunda önde gelen uzmanlardan.

Mansfield, uydu fotoğraflarıyla metamfetamin üretimindeki artışı izledi ve bu süreçte uyuşturucu laboratuvarlarını tespit etti.

Mansfield, yasağın efedranın çoktan toplanmış olduÄŸu bir periyotta geldiÄŸini söylüyor ve “Yani asıl tesiri, yeni efedra hasadının yapılacağı gelecek Temmuz’a dek hissedilmeyecek” diyor.

Dr Mansfield Afganistan’da üretilen metamfetamin ölçüsünün, eroini geçebileceÄŸine inanıyor.

Ãœlkedeki haÅŸhaÅŸ tarlalarında üretilen afyonun, dünya eroin arzının yüzde 80’inde kullanıldığına inanılıyor ve eroin ticareti de büyüyor üzere görünüyor.

Son haftalarda Afganistan genelindeki çiftçiler tarlalarını hazırlamak ve afyon tohumları ekmekle meşguldü.

Mohammed Ghani toprağı tırmıkladığı sırada, “Zararlı olduÄŸunu biliyorum fakat yetiÅŸtirdiÄŸimiz diÄŸer hiçbir ÅŸey para kazandırmıyor” diyor.

Afganistan’ın iktisadı, milletlerarası takviyenin Taliban’ın iktidara gelmesiyle kesilmesinden sonra çöküş yaşıyor.

Afyon ise bu ortamda birçok çiftçi en inançlı seçenek üzere. Azalan su seviyeleri ve kuraklığın da bunu yapmaya zorladığını söylüyorlar.

Ghani, “Kuyular açmamız gerek. Bamya ya da domates yetiÅŸtirirsek, kuyuların parasının yarısını bile kazanamayız” diyor.

Taliban’ın bir noktada afyon ekimini yasaklayabileceÄŸi dedikoduları fiyatları artırdı. Çiftçiler bu durumun kendilerini daha çok ekim yapmaya teÅŸvik ettiÄŸini söylüyor.

Şu anda piyasa hareketli. Evvelden hükümet yetkililerine rüşvet verip, ağır kara macunu gizlice satan afyon tüccarları artık pazarlarda tezgah açtı.

Bir toptancı gülümseyerek “Taliban ülkeyi kurtardığından beri büsbütün özgür olduk” diyor.

Lakin Taliban hala bu bahiste hassas. Helmand bölgesinde BBC’nin büyük bir afyon pazarında çekim yapmasını “yasak bölge” diyerek önlediler.

• Afganistan’ın bayan milletvekilleri Taliban’ın idaresi ele geçirmesi sonrası nerede?
• Taliban: Afganistan’da kız çocuklarına ortaöğretim yasağı sürüyor
• Afgan bayanlardan mektuplar: ‘Umarım dünya bizi unutmaz’

Bölgesel kültür komitesinin lideri Hafız Raşid, medyaya yasağın birtakım Taliban üyelerinin uyuşturucu ticaretinden kâr elde ettiği argümanlarından kaynaklanıp kaynaklanmadığı sorulduğunda reaksiyon gösterdi. Söyleşiyi birden sonlandırdı ve imgeler silinmediği takdirde, kamerayı kıracağı tehdidinde bulundu.

KomÅŸu Kandahar’da ise baÅŸta afyon pazarını çekmemize müsaade verildi ancak oraya vardığımızda bunun mümkün olmadığı söylendi.

Kabil’deki Taliban Sözcüsü Bilal Kerimi BBC’ye yaptığı açıklamada, hükümetin çiftçilere “alternatifler bulmaya çalıştığını” söyledi ve “Yerine öteki bir ÅŸey önermeden insanların elinden bunu alamayız” diyor.

Taliban’ın birinci iktidar devrinde afyon ekimi bir noktada yasaklanmıştı. Fakat Taliban’ın Kabil idaresine karşı savaÅŸtığı periyotta uyuÅŸturucu ticaretinden aldıkları vergiler bir gelir kaynağına dönüştü. Küme ise bunu reddediyor.

Kimi uyuÅŸturucu tüccarları Taliban’ın istediÄŸi takdirde, Afganistan genelinde bir yasak koyabileceÄŸini ve bu yasağı aktif bir halde uygulayabileceÄŸini söylüyor. Kimileriyse bundan kuÅŸkulu.

Bir çiftçi kızarak “Ne baÅŸardılarsa afyon sayesinde” diyor ve ekliyor:

“Uluslararası toplum Afgan halkına yardım etmedikçe, hiç birimiz afyonu yasaklamalarına müsaade vermeyeceÄŸiz. Aksi halde aç kalırız ve ailelerimize bakamayız.”

Dr. Mansfield, ekonomik krizle birlikte besin ve tarım eserlerinin fiyatlarındaki artışlarla, çiftçiler ve laboratuvar sahiplerinin “sadece gelir seviyelerini koruyabilmek için” ticaretin boyutlarını büyütebileceÄŸi ihtarında bulunuyor.

• Taliban kararnamesi: Bayanlar mülk olarak görülemezler, evlilikte istekleri gerek
• ABD ve müttefikleri, Taliban’ı eski güvenlik güçlerini maksat almaması tarafında uyardı
• ‘Afganistan’dan tahliyeler sırasında Ä°ngiltere DışiÅŸleri Bakanlığı’nda kaos vardı’

Afganistan’ın birtakım kısımlarında uyuÅŸturucu dalı lokal iktisadın deÄŸerli bir kesimi.

Helmand’da uzaktaki bir köyler topluluÄŸu olan Gandum Rez’e yalnızca tozlu, çakıllı yoldan gidilebiliyor. Ancak burası global eroin ticaretinin merkezinde.

Yalnızca afyon satılan büyük pazar tezgahları yok. Tıpkı vakitte her birinde 60 ila 70 kiÅŸinin çalıştığı afyonu eroine dönüştüren laboratuvarlarla da dolu. UyuÅŸturucu Pakistan ve Ä°ran’a kaçırılıyor ve daha sonra batıya yanlışsız, Avrupa da dahil dünyanın geri kalanına gidiyor.

Bir lokal kaynağa nazaran, ihracat için bir kilo eroin yaklaşık 1.200 dolara satılıyor.

Ä°ngiltere’deki eski bir uyuÅŸturucu kaçakçısı ise BBC’ye yaptığı açıklamada, uyuÅŸturucu Ä°ngiltere’ye ulaşıp, öbür hususlarla seyreltildikten sonra sokak pahasının 66 bin dolara yükseldiÄŸini söylüyor.

Kârın büyük çoğunluğunu, uyuşturucuları ülke ülke taşıyanlar elde ediyor, fakat Taliban üreticilerden vergi alıyor.

Dr. Mansfield, Taliban’ın uyuÅŸturucudan elde ettiÄŸi gelirin sık sık abartıldığını ve öbür gelir kaynaklarına kıyasla daha kıymetsiz olduÄŸunu söylüyor.

Lakin 2020’de uyuÅŸturucu üretimine yönelik vergilerden 35 milyon dolar elde ettiklerini kestirim ediyor.

Bu muhtaçlık duydukları bir para.

Dr. Mansfield, “Taliban iktidara birinci geldiÄŸinde uyuÅŸturucu yasağını uygulamaya baÅŸlamaları altı yıl sürmüştü ve o vakit yalnızca afyondu” diyor.

Ayrıyeten Afgan iktisadının hali düşünüldüğünde, yasağın daha evvel Taliban’a “yardım ve destek” veren kısımları cezalandırmak üzere görüneceÄŸini ekliyor.

Taliban Sözcüsü Bilal Karimi ise BBC’ye, uyuÅŸturucu ticaretine son vermenin hem Afganistan’ın hem de milletlerarası toplumun faydasına olduÄŸunu söylüyor ve “Yani dünya da yardımcı olmalı” diyor.

Ülkedeki uyuşturucu ticareti yalnızca ihracat etrafında dönmüyor. Ayrıyeten bağımlılık seviyelerinin yüksek olduğu Afgan toplumu üzerinde yıkıcı bir tesiri oldu.

Kabil’in dış mahallelerindeki hareketli bir yolun yanında birkaç yüz erkek toplanmış, küçük kümeler halinde kristal metamfetamin ve eroin kullanıyorlar.

Biri “Åžimdi uyuÅŸturucular Afganistan’da yapıldığında çok çok daha ucuz. Evvelce Ä°ran’dan gelirdi. Bir gram metamfetamin 1.500 afganiydi. Artık 30-40 afgani” diyor ve ekliyor:

“KoÅŸullar çok makus. Kimileri kanalizasyon kanallarının içinde yaşıyor.”

Bir baÅŸka bağımlı da “Köpekler bile burada bizim yaÅŸadığımız üzere yaÅŸamaz” diyor.

Taliban uyuşturucu kullanıcılarını sık sık yakalayıp, kâfi kaynaklara sahip olmayan rehabilitasyon merkezlerine götürüyor. Ancak birden fazla yeniden buraya döndüklerini anlatıyor.

Åžimdilik hem Afganistan’da hem de ülke dışında sokaklara daha fazla uyuÅŸturucu olacak üzere görünüyor.