Biden’ın Demokrasi Doruğu sonuç verecek mi?

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden, komplo teorilerinin teşvik, otoriter liderlik şeklinin takdir edildiği çalkantılı Donald Trump periyodunun akabinde ülkesinin demokrasiye güçlü bağlılığını yine vurgulamak için bir tepe düzenliyor.

9-10 Aralık tarihlerinde videokonferans yoluyla düzenlenecek dorukta ABD, demokratik bedeller konusunda bugüne kadar dünyaya ders veren klâsik rolünü yine gözden geçirmek istiyor. ABD Dışişleri Bakanlığı açıklamasında, dorukla birlikte “demokrasinin, ABD içinde karşı karşıya kaldığı sınamalar hakkında konuşma, dinleme ve öğrenme fırsatından yararlanılması gerektiğini” kaydetti.

Biden idaresinin, ABD demokrasisinin karşı karşıya bulunduğu büyük ve çetin sınamalarla ilgili öğrenmesi, ders çıkartması gereken çok şey var.

Ocak ayındaki kongre baskını, Cumhuriyetçilerin başkanlık seçimlerinde oy verme hakkını engellemesi, evvelden posta yoluyla oy verme hakkının kısıtlanması istikametindeki koordineli uğraşları, verilebilecek örnekler ortasında. Yeniden NPR’ın yakın bir vakitte yaptığı bir anket, Cumhuriyetçi seçmenlerin yalnızca üçte birinin seçimlerin adil bir biçimde yapıldığına inandığını ortaya koyuyor. Bütün bunlar Amerikan demokrasisinin sallantıda olduğuna işaret ediyor.

Hem uzun yıllar demokrasinin beşiği olarak tanımlanan ABD’de demokratik bedeller konusunda esen kasvetli rüzgar, hem de dünya genelinde demokrasilerin karşı karşıya geldiği ağır sınamalar bu doruktan beklentiler konusunda pek çok soru işaretine yol açıyor.

En olası senaryo

Görünen o ki bu tepe ile öncelikli amaç, meselelerin çabucak tahlile kavuşturulması değil. Asıl mutabakat, bu meselelerin varlığını kabul ederek gündeme alınmasında.

Georgetown Üniversitesi’nden jeopolitik ve adalet profesörü Erik Voeten, tepe ile ilgili olarak, “Somut ya da kıymetli somut tedbirlerin çıkması beklenen görünmüyor” dedi.

Voeten, Biden’ın teşebbüsünü daha çok ABD’nin demokrasiyi dış siyaset öncelikleri ortasına aldığını gösterme emelli sembolik bir idman olarak nitelendiriyor.

Avrupa Siyaset Tahlil Merkezi’nin (CEPA) Demokratik Direnç Programı Yöneticisi James Lamond ise tepe ile başlatılacak süreçte iki soruya verilecek cevabın değer taşıyacağını vurguladı.

Lamond, cevaplarını gördükten sonra somut bir kıymetlendirme yapabileceğini söylediği soruları, “Ülkeler ve iştirakçiler somut taahhütlerde bulunacaklar mı? Ve bunlar manalı taahhütler mi?” olarak tabir etti.

Global bir sorun

Economist Intelligence Unit’in (EIU), demokrasi endeksine nazaran 2020 yılında ülkelerin neredeyse yüzde 70’inde demokrasi geriledi. Bu, İngiliz tahlil şirketi EIU’nun 2006 yılından bu yana paylaştığı demokrasi endeksi bilgilerindeki en büyük gerilemeyi yansıtıyor.

Biden’ın doruğuna 110 ülkeden politikler, özel teşebbüs yetkilileri ve sivil toplum kuruluşlarından temsilciler katılacak. Davetli olmayan ülkeler ortasında Rusya, Çin ve Macaristan yer alıyor. Buna rağmen demokrasi endeksi Macaristan’dan daha geride olan Filipinler ve Kongo davetliler ortasında yer alıyor.

CEPA uzmanı Lamond’a nazaran Biden idaresi oluşturduğu özel davetliler listesi ile, davetli olmayanlarda masada oturma ayrıcalığına sahip olma motivasyonunu teşvik etmek istiyor.

Hangi ülkelerin demokratik olup olmadığı, gereğince demokratik olup olmadıkları konusunun her vakit tartışmaya açık olduğuna işaret eden Georgetown Üniversitesi öğretim üyesi Voeten ise, “bu daima subjektif bir idman mahiyeti taşıyacak” dedi.

Pekala ABD diğer ülkelerin demokrasilerini güçlendirmek ya da savunmak için uyguladıkları stratejilerden, deneyimlerden yararlanmak ister mi?

“Kanımca bu sorunun cevabı hayır” diyen Voeten, ABD’nin öteki ülkelerden ders almaya dirençli olduğunu, daima örnek olmayı tercih ettiğini kaydetti.

Tepenin kilit stratejisi

ABD’nin demokrasiye liderlik eden ülke olma savı darbe aldı. Donald Trump devrinde demokratik unsurlar geri plana itildi. Çin ve Rusya da davet edilmemeye yansılarını ABD’ye yönelttikleri “ikiyüzlülük” suçlamasıyla lisana getirdi.

Demokrasi Doruğu’nun yapılması ve ABD’nin kendi kusurlarını konuşmak istemesi, işleyen demokrasiyi koruma edilebilmek bakımından kilit değer taşıyor.

Bunun ötesinde ABD bu atılımıyla kendisini yine global siyaset sahnesinde, yolsuzluklara ve otoriterleşmeye karşı duran, insan hakları ve özgürlüklerini teşvik eden bir pozisyona oturtmaya çalışıyor.

CEPA Demokratik Direnç Programı Yöneticisi James Lamond, “Zirve, demokrasinin potansiyel olarak her vakit risk altında olduğunu, bu nedenle üzerinde çalışılması gerektiğine işaret ediyor” diye konuştu.