COP 26 İklim Zirvesi’nde varılan mutabakat neler öngörüyor?

İskoçya’nın Glasgow kentinde gerçekleştirilen COP26 İklim Doruğu’nda ülkeler, iklim değişikliğine karşı alınacak bir dizi tedbiri içeren bir muahedeyi imzaladı.

Mutabakatta, kömürün evreli olarak azaltılması taahhüdü, emisyon azaltma planlarının nizamlı olarak gözden geçirilmesi ve gelişmekte olan ülkelere daha fazla finansal takviye üzere kıymetli kararlar var.

Glasgow İklim Muahedesi ile birlikte “aşamalı olarak kömür kullanımının azaltılması” da planlanıyor. Bu istikametiyle muahede, kömür kullanımını azaltmayı hedefleyen tarihteki birinci mutabakat.

Lakin mutabakatın daha evvelki taslak metinlerinde kömürün “aşamalı olarak sonlandırılması” taahhüdü, son dakika Hindistan’ın itirazlarıyla karşılaştı.

Hindistan İklim Bakanı Bhupender Yadav, “Kalkınma ve yoksullukla uğraşan gelişmekte olan ülkelerden, kömür ve fosil yakıt sübvansiyonlarını etaplı olarak sonlandırma vaatleri vermesi nasıl beklenebilir?” dedi.

Kimi ülkeler hayal kırıklıklarını tabir ederken kelam konusu söz “aşamalı olarak azaltmak” biçiminde değiştirildi. Tepeye başkanlık eden Alok Sharma olayların bu türlü gelişmesi nedeniyle “çok üzgün” olduğunu söyledi.

Lakin Sharma, muahedeyi bir bütün olarak müdafaanın da hayati olduğunu tabir etti.

Muahedenın öne çıkan muvaffakiyetleri:

• 1,5C amacını ulaşılabilir kılmak ismine gelecek yıl emisyon azaltma planları için tekrar bir ortaya gelinecek
• Birinci defa milletlerarası bir mutabakatta kömür kullanımını sınırlama taahhüdü verildi
• Gelişmekte olan ülkeler için mali yardımlar artacak

‘Hala iklim felaketinin kapısını çalıyoruz’

İsviçre Etraf Bakanı Simonetta Sommaruga, kömürle ilgili sözün değiştirilmesine ait, “Kömür ve fosil yakıt sübvansiyonları konusunda anlaştığımız lisanın şeffaf olmayan bir süreç sonucunda daha da yumuşatılmasından ötürü derin hayal kırıklığımızı tabir etmek isteriz” diye konuştu.

Sommaruga bu durumun dünyayı 1.5C gayesine daha fazla yaklaştırmayacağını belirterek, “Bu, amaca ulaşmayı zorlaştıracak” dedi.

Mutabakatın bir modülü olarak ülkeler, global sıcaklık artışının 1.5C ile sınırılandırılması amacına ulaşılabilmek ismine gelecek yıl bir ortaya gelme kelamı verdi. Ülkeler bu toplantıda karbon salımını azaltmak için planlarını masaya koyacak. Uygulanması durumunda mevcut taahhütler, global ısınmayı sırf 2,4C ile sınırlamakta.

Bilim insanları ise global sıcaklıkların 1,5C’den fazla artmasıyla, milyonlarca insanın önemli olarak bu durumdan etkileneceği konusunda ihtarlarda bulunuyor.

Kömürle ilgili sözlerin yumuşamış olmasına karşı, sonlandırma sözlerinin birinci sefer bir mutabakatta açıkça bahsedildiğini vurgulayan birtakım gözlemciler, muahedeyi hala bir zafer olarak görüyor.

• İklim krizi: Beş temel soru, beş kolay yanıt

Kömür, karbondioksit emisyonlarının yaklaşık yüzde 40’ını oluşturuyor. Bu sebepten de 1,5C maksadının de merkezinde bulunuyor. 2015 yılında Paris’teki dorukta kabul edilen kelam konusu maksada ulaşmak için, global emisyonların 2030 yılına kadar yüzde 45 ve 2050’ye kadar da neredeyse sıfıra düşürülmesi gerekiyor.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, gezegenin yazgısının hala pamuk ipliğine bağlı olduğunu vurguladı ve “Hala iklim felaketinin kapısını çalıyoruz” dedi.

Süratlice adım atılması gerektiğini belirten Guterres, “Yoksa net sıfıra ulaşma bahtımız sıfır olacak” diye konuştu.

‘Yalnızca kömürden bahsedilmesi hayal kırıklığı yarattı’

Öte yandan ActionAid yardım kuruluşunun siyaset yöneticisi Lars Koch, muahedede sadece kömürden kelam edilmesinin hayal kırıklığı yarattığını söyledi.

Koch, “Bu, yüzyıldır çevreyi kirleten güçlü ülkelere akaryakıt ve gaz üretmeleri için bir geçi kartı sunuyor.”

Milletlerarası etraf örgütleri ağı olan Friends of the Earth International’dan Sara Shaw da muahedeyi “skandal” olarak kıymetlendirdi ve “Anlaşmada sağlanacak bir şey yoksa, yalnızca 1.5 derece sözünü söylemek anlamsızdır. COP26, güney ülkelerine ihanet olarak hatırlanacak” dedi.

Kim, ne dedi?

Alok Sharma, COP26 Lideri:

“Bence bugün 1,5C maksadını ulaşılabilir tuttuğumuzu söyleyebiliriz. Lakin sözlerimizi yerine getirirsek hayatta kalabileceğiz. Burada, Glasgow’da bir tarih yazıldı. Artık ise bir sonraki kısmın, burada birlikte verdiğimiz taahhütlerin muvaffakiyetini göstermesini sağlamamız gerekiyor.”

Antonio Guterres, BM Genel Sekreteri:

“Onaylanan metinler birer uzlaşmadır. Günümüz dünyasındaki çıkarları, şartları, tezatlıkları ve siyasi iradeleri yansıtırlar. Kıymetli adımlar atılıyor lakin ne yazık ki kolektif siyasi irade birtakım derin çelişkileri aşmaya yetmedi.”

Boris Johnson, İngiltere Başbakanı:

“Anlaşma ileriye hakikat atılmış büyük bir. Birinci kere kömür kullanımını azaltacak memleketler arası bir muahedeye ve global ısınmayı 1.5C ile sınırlamak için bir yol haritasına sahibiz. İleride COP26’ya sonun başlangıcı olarak dönüp bakacağımızı umut ediyorum. Bu hedefle da çalışmaya devam edeceğim.”

Tina Stege, Marshall Adaları İklim Elçisi:

“Bu kusursuz bir mutabakat değil. Kömür sözlerindeki değişimi bir darbe. Lakin bu tekrar de gerçek bir ilerleme. Muahedenin ögeleri ülkem için hayata tutunacak bir kısım. Bu mutabakatın kapsadığı kıymetli kazanımları göz arkası etmemeliyiz. “

Camila Isabel Zepeda Lizama, Meksika Dışişleri Bakanlığı Global Sıkıntılar Genel Yöneticisi:

“Şeffaf ve kapsayıcı olmayan bir süreçte kenara itildiğimize inanıyoruz. Hepimizin devam eden telaşları var lakin metni tekrar açamayacağımız söylendi. (…) Örneğin Meksika, insan hakları lisanının güçlendirilmesi gerektiğine inanıyor. Bu tıp taleplerin duyulmaması için büyük bir hayal kırıklığına uğradık. Başkaları ise hala taahhütlerinin yumuşatılmasını isteyebilir.”

Jennifer Morgan, Greenpeace Yöneticisi:

“Bir kelimeyi değiştirdiler lakin COP’un, kömür çağının bittiği iletisini değiştiremezler. Şu anda hala kömür yakanlar da dahil olmak üzere pak, yenilenebilir güce geçiş, tüm ülkelerin çıkarına.”

• Memleketler arası Güç Ajansı: İklim değişikliğiyle çaba için pak güç kaynaklarına trilyonlarca dolar yatırım yapılmalı