Cumhurbaşkanı Erdoğan 4,5 yıl sonra Suudi Arabistan’ı ziyaret edecek

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın 2018’de İstanbul’da öldürülmesinden bu yana birinci kere Suudi Arabistan’ı ziyaret edecek.

Erdoğan, son yıllarda ikili bağlarda yaşanan gerginliğin akabinde, Suudi Arabistan’ın bölgedeki müttefikleriyle yaşanan tansiyonu azaltmak için adımlar attığı bir devirde, Şubat ayında Suudi Arabistan’ı ziyaret edeceğini açıkladı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, İstanbul’daki bir toplantı çıkışında Suudi Arabistan’la ilgili bir soru üzerine rastgele bir isim vermeden “Şu anda Şubat’ta beni bekliyor. Kelam verdi. Şubat’ta Suudi Arabistan’a ziyaretimi yapacağım” dedi.

Geçen Mayıs ayında da Dışişleri Bakanı Mevlut Çavuşoğlu Suudi Arabistan’a gitmişti.

Kaşıkçı cinayeti sonrası artan tansiyon

Suudi Arabistanlı gazeteci Cemal Kaşıkçı, 2 Ekim 2018’de İstanbul’da gittiği Suudi Arabistan konsolosluğunda öldürülmüştü. Kaşıkçı’nın cesedi bugüne kadar bulunamadı.

Olayın arkasında, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman’ın olduğu tarafında çeşitli istihbarat ve Birleşmiş Milletler raporları var.

Amerikan Merkezi Haberalma Örgütü CIA, cinayet buyruğunun Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman tarafından verildiği sonucuna ulaşmıştı.

Cemal Kaşıkçı’nın Riyad’dan gelen 15 kişilik bir takım tarafından başkonsoloslukta öldürüldüğüne ve hâlâ bulunamayan cesedinin parçalanarak ortadan kaldırıldığına inanılıyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan da Veliaht Prens bin Salman’ın ismini söylem etmemesine karşın, o periyotta üst seviye Suudi yetkilileri suçlamıştı. Cumhurbaşkanlığı ve istihbarat kaynakları milletlerarası basına cinayetle ilgili çok sayıda bilgi sızdırmış, buralarda çıkan haberlerde de Muhammed bin Salman işaret edilmişti.

Veliaht Prens bu suçlamaları reddediyor; lakin ABD istihbaratının yayınladığı bir raporda, Salman’ın Kaşıkçı cinayetini onayladığı belirtiliyor.

Kaşıkçı cinayetinin akabinde, Mayıs 2017’de Muhammed bin Salman’ın veliaht prens olmasıyla birlikte iki ülke ortasında artan tansiyon ve sorun alanları daha da büyümüştü.

Erdoğan’ın Suudi Arabistan’a yaptığı son ziyaret de, Suudi Arabistan’ın başını çektiği yedi Arap ülkesinin Katar’a ambargo uygulamasının akabinde, Temmuz 2017’de gerçekleşmişti. Erdoğan, bu ziyarette bağlarının daha düzgün seyrettiği Muhammed bin Salman’ın babası Kral Salman’la bir ortaya gelmişti.

• 2022’de Türkiye’yi diplomaside hangi zorluklar ve fırsatlar bekliyor?
• Suudi Arabistan’daki Türk eserleri boykotu ne kadar yaygın?
• Cemal Kaşıkçı’nın katil zanlılarından biri, Türkiye’nin yakalama talebi ile Fransa’da gözaltına alındı
• Cemal Kaşıkçı olayı Erdoğan ve Muhammed bin Selman’ın ‘nüfuz savaşının’ pazarlık kozu mu?

Suudi Arabistan’dan Türk eserlerine ‘ekonomik boykot’

Suudi Arabistan, Kaşıkçı cinayetinden sonra resmen olmasa da Türk eserlerine boykot uyguladı.

Suudi Arabistan vatandaşlarına Türkiye’ye gitmemeleri ve Türkiye’den gayrimenkul almamaları davetleri yapıldı.

Türk ihracatçılar da Suudi Arabistan gümrüklerinde kendilerine zorluk çıkarıldığını ve gecikmeler yaşandığını söylediler.

Suudi Arabistan’la Türkiye ortasında sorun alanları, Arap ülkelerinde başlayan ayaklanmalarda Türkiye’nin Müslüman Kardeşler ve kontaklı kümelere verdiği takviye ve Katar ile yakın bağlantıları olarak sıralanabilir. Suudi Arabistan, çatışmaların yaşandığı ülkelerde Müslüman Kardeşler zıddı kümelere silah ve para takviyesi verirken Katar’a da Haziran 2017’de ambargo uygulanmaya başladı.

Bu iki sorun, bölgedeki birçok ülke üzerinde de tansiyon alanına dönüştü.

Mısır’da Müslüman Kardeşler üyelerinin cezaevine atıldığı ve idam edildiği 2013’teki darbeyi yapan yeni Sisi idaresini, Suudi Arabistan ve Körfez’deki en yakın ortağı Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) destekledi. Türkiye ise yeni idaresi uzun yıllar “meşru görmediğini” açıkladı.

Libya’daki iç savaşta da Türkiye, Birleşmiş Milletler’in legal kabul ettiği Trablus hükümetine askeri takviye verirken, Suudi Arabistan, BAE ve Mısır’la birlikte, Trablus’u kuşatan Halife Hafter’in ordularına dayanak verdi.

Katar da ambargoyu büyük oranda Türkiye’nin dayanağıyla atlattı.

2021 yılı boyunca problemli alanlarda ilerlemeler gözlendi. Ocak 2021’de Katar ve ambargo uygulayan ülkeler ortasında mutabakat sağlandı, ambargo sona erdi. Ambargonun kalkmasının kurallarından biri olan “Türkiye’nin Katar’daki askeri üssünün kaldırılması” koşulu da böylelikle ortadan kalkmış oldu.

• Katar’a uygulanan ablukanın kalkması Orta Doğu ve Türkiye için ne manaya geliyor?
• Suudi Arabistan: Katar ve Körfez ülkeleri ortasındaki diplomatik bağlar tekrar tesis edildi

Akabinde Libya’daki iç savaş, ateşkes mutabakatıyla sona erdi ve geçiş sürecine geçildi.

Son olarak da Türkiye ile Mısır ortasında dışişleri bakanları düzeyinde görüşmeler ve olağanlaşma için üst seviye ziyaretler başladı. Türkiye, ülkeden yayın yapan Mısır idaresi karşısı televizyon kanallarına kısıtlama getirirken, Eylül ayında Türk ve Mısırlı diplomatlar Ankara’da bir ortaya geldi.

• Türkiye-Mısır görüşmelerinden neler bekleniyor?
• Türkiye’den yayın yapan Müslüman Kardeşler’le ilişkili TV kanalları kapatılacak mı?
• 8 yıl sonra birinci kere Türkiye’den bir heyet Mısır’da: Hangi hususlar görüşülüyor?

Kasım ayında Birleşik Arap Emirlikleri Veliaht Prensi Pir Muhammed bin Zayed Al Nahyan, Ankara’yı ziyaret etti. Türkiye’nin 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünü desteklemekle suçladığı BAE’den bu üst seviye ziyaret, Körfez ülkeleriyle olağanlaşma için atılan adımların en büyüğü oldu.

Al Nahyan, 2012 yılından bu yana Türkiye’yi ziyaret eden en üst seviye Birleşik Arap Emirlikleri yetkilisi oldu ve görüşmeler sonrasında Türkiye ile BAE arasınd, 9 alanda Türkiye’ye direkt yatırım içeren muahedeler imzalandı.

Yatırım muahedeleri güç, petrokimya, teknoloji, ulaşım, altyapı, sıhhat, finansal hizmetler, besin ve tarım alanlarını kapsıyordu.

Abu Dabi Kalkınma Holdingi (ADQ) İdare Heyeti Lideri Mohamed Hasan Al Suwaidi de Türkiye ile BAE ortasında yapılan muahedeler kapsamında 10 milyar dolarlık bir fonun tahsis edildiğini açıkladı.

Ayrıyeten Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ile BAE Merkez Bankası ortasında işbirliğine yönelik mutabakat zaptı imzalandı.

Akabinde Dışişleri Bakanı Mevlut Çavuşoğlu da Aralık ayında BAE’yi ziyaret etti.

Türkiye’de enflasyonun yükseldiği ve TL’deki tarihi kıymet kaybının devam ettiği bir devirde Cumhurbaşkanı Erdoğan bu kere Suudi Arabistan ziyaretini açıkladı.

• Türkiye ile BAE ortasında 9 alanda direkt yatırımları içeren muahedeler imzalandı
• Türkiye ve BAE yeni bir sayfa mı açıyor?