David Buick: Arabanın, her şeyini kaybeden öncüsü

Mucitler kelam konusu olduğunda, David Dunbar Buick en düzgünlerinden biridir.

Hayatı boyunca, çim fıskiyesi, tuvalet sifonudüzeneği ve bugün bile kullanılmakta olan dökme demir lavabo ve küvetleri emaye ile kaplamanın yolunu buldu.

Lakin en büyük icadı, dünyanın en büyük araba üreticilerinden biri olan General Motors’un temeli olacak araçtı.

Geçen yüzyılda 50 milyondan fazla araç Buick ismini taşıdı.

Ancak Buick, bir değil iki kere servet kazanmasına karşın, sonunda neredeyse beş parasız kalacaktı.

Kıssası, çaÄŸdaÅŸ bir Amerikalı iÅŸ insanı ve hayırseveri ÅŸu kelamları söylemeye sevk etti: “En büyüklerin bardağından bir yudum aldı ve sonra içindekileri döktü.”

Lakin bu nasıl oldu?

Buick’in öyküsü, onun bir mucit dehasına sahip olduÄŸunu, lakin ticaret anlayışının pek de geliÅŸmediÄŸini gösteriyor.

Ä°skoçya’daki Arbroath’tan ABD’ye 1856’da küçük bir çocukken taşındı, ilerleyen yıllarda sıhhi tesisatçılık yapmaya baÅŸladı.

Gayesi, yaratıcı fikirlerini kullanarak başarılı olmaktı.

Lakin Buick memnun değildi. 19. yüzyılın sonunda, öteki bir fikri takıntı haline getirdi: içten yanmalı motor.

Su tesisatı işindeki hissesini 100.000 dolara (bugünün 3,3 milyon doları) sattı ve kendi araba firmasını kurdu.

Buick Auto Vim hâlâ kullanılan üstten subaplı motoru yaratacaktı fakat 1902’ye gelindiÄŸinde yalnızca bir otomobil üretmiÅŸti ve sermayesi tükendi.

Detroit merkezli ÅŸirketi William Crapo Durant satın aldı ve yakın vakte kadar dünyanın en büyük araba üreticisi olan General Motors’u (GM) kurdu.

General Motors, Buick’e olan minnetini lisana getirirken, “günümüzün Buick markasına ve General Motors’a olan katkısı küçümsenemez” sözlerini kullandı.

Åžirketin bir sözcüsü, “David Buick’in kıssası içeriden bakıldığında çok karmaşık gözükse de, elbet o olmasaydı, Buick arabası olmazdı” dedi.

Birkaç yıl sonra Buick’in 100.000 dolar karşılığında ÅŸirketten ayrılması saÄŸlanacaktı – bu, ÅŸirketteki paylarını elinde tutsaydı elde edebileceÄŸinin çok küçük bir kısmıydı.

Lakin bu serveti de California’da petrole yatırım yaparak ve Florida’da arazi satın alarak kaybetti.

1924’te, 69 yaşındayken Detroit’e iÅŸsiz ve neredeyse beÅŸ parasız döndü, meskenine bir telefon bile alacak parası yoktu.

Sonunda Detroit Ticaret Okulu’nda eÄŸitmen olarak bir iÅŸ bulmayı baÅŸardı, lakin sıhhati berbata gidiyordu.

‘Kambur, küçük, yaÅŸlı adam’

Buick anısına kasabaya bir heykel diktirmek için kampanya yürüten, Arbroath merkezli emekli gazeteci Ian Lamb onu şöyle anlatıyor:

“ÇelimsizleÅŸtikçe, müşavere vazifelisi olarak bir iÅŸ buldu ve ziyaretçilere ağır gözlüklerle bakan zayıf, kambur, küçük yaÅŸlı bir adam olarak hatırlanıyor.”

Mart 1929’da, kalın bağırsağındaki tümör nedeniyle geçirdiÄŸi ameliyatın akabinde Detroit’teki Harper Hastanesi’nde zatürreden öldüğünde 74 yaşındaydı.

Hastaneye yatmadan kısa bir mühlet evvel verdiÄŸi bir röportajda Buick, “EndiÅŸelenmiyorum. BaÅŸarısız; düştüğünde sıçrayıp ayaÄŸa kalkmak ve bugün ile yarın ne yapacağını düşünmek yerine, yerde kalan, oturup dün olanlar hakkında endiÅŸelenen adamdır. Muvaffakiyet budur – ileriye, yarına bakmak. Kimseyi beni aldatmakla suçlamıyorum. KurduÄŸum ÅŸirkette kaybettiÄŸim hayatın cilvesiydi” dedi.

Haziran 1994’te, Arbroath’taki Masonların eski merkezinin duvarlarına bir hatıra plaketi asıldı – doÄŸduÄŸu sokaktan ayakta kalan tek binaya.

Plaketin asıldığı merasimde, General Motors’un üst seviye yöneticilerinden Robert Coletta ÅŸunları söyledi:

“Buick, neredeyse 20. yüzyılın tamamında Amerikan araba kesiminin en deÄŸerli isimlerinden biri oldu.

“Bu kiÅŸiyi, sadece ismi arabalarımızı tanımladığı için deÄŸil, dehası ve çalışkanlığı, otomotiv alanında hala yazılmakta olan eÅŸsiz bir muvaffakiyet hikayesinin baÅŸlangıcını oluÅŸturduÄŸu için onurlandırmamız gerek.”

O vakitten bu yana Buick’in tanınırlığı azaldı ve ismi unutulma tehlikesiyle karşı karşıya.

New York Times iki yıl evvel, Buick isminin artık Kuzey Amerika’daki modellerin gerisine damgalanmadığını bildirdi. Bugünlerde birçok Buick’in satıldığı Çin’de isim levhası çoktan ortadan kayboldu.

Ian Lamb ve oburlarının gayretlerine karşın, Buick’in isminin yakın bir vakitte memleketindeki bir heykelle tarih kitaplarına geçeceÄŸini söylemek sıkıntı.

‘Önemli geliÅŸmeler’

Arbroath’ta onu hatırlatan tek ÅŸey, bir duvarın yan tarafında yer alan ve birden fazla lokal sakinin gözünden uzak olan hatıra plaketi.

Ian Lamb, arabanın öncüsünü bir heykelle anmanın uygun olacağını düşünüyor.

“David Buick, motorlu otomobillerin geliÅŸiminde deÄŸerli ilerlemeler kaydedilmesini saÄŸladı. Yeniden de kaç kiÅŸi bu yaratıcı dehanın burada, Arbroath’ta doÄŸduÄŸunu biliyor?

“Evet, doÄŸduÄŸu sokakta ayakta kalan son binada asılı bir plaket var, lakin kentte yaÅŸayan beÅŸerler bile onu bulmakta zorlanırdı.

“Buick hatırlanmayı hak ediyor.”