Romalılara ilişkin bir tuvalet oturağı, dünyanın en eski boks eldiveni ve bir bayanın elinden çıkan en eski mektup, İngiltere’nin kuzeyindeki turbalık alanda bulunan olağan dışı arkeolojik kalıntılardan yalnızca birkaçı.
Yağış oranı yüksek yerlerde su altında kalan bitkilerin çok yavaş bir halde çürümesiyle oluşan yarı kömürleşmiş katmana turba deniyor. Fakat iklim değişikliği, İngiltere’de turbalık alanların kurumasına ve bu tabakanın koruduğu arkeolojik mirasın ziyan görmesine neden oluyor.
İngiltere’de yaklaşık 22 bin 500 hafriyat alanının tehlike altında olma ihtimali var.
Turba katmanında oksijen ölçüsü son derece düşük olduğu için tahta, deri ve kumaş üzere organik gereçler çürümüyor ve oksijensiz ortamda binlerce yıl bozulmadan kalabiliyor.
Lakin toprak kurumaya başladığı vakit oksijen devreye girerek çürüme sürecini başlatıyor. Bu türlü durumlarda el imali eşyalar süratle çürüyüp yok olabiliyor.
Sorun, yüzde 10’u bu türlü sulak yerlerden oluşan İngiltere’de değişen hava şartlarının birtakım turbalık alanları kurutmaya başlamış olması.
Bu devasa alanların kazılması hem milyonlarca sterline mal olabilir, hem de yıllar sürebilir. Bu ortada toprak altında gömülü olan kalıntılar da büyük ziyan görebilir.
Arkeologlar, İngiltere’nin kuzeyinde, ülkeyi enlemesine ikiye bölen Hadrian’ın Duvarı üzerindeki Roma kalelerinden Magna’da bu bozulma sürecinin başlamış olmasından telaş duyuyor.
Milattan sonra 122 yılında Roma İmparatoru Hadrian tarafından yaptırılan duvarın 1900. yıldönümü münasebetiyle düzenlenen etkinlikler bu hafta başlayacak.
Duvarın üzerindeki kalelerden birinin yer aldığı Magna’daki hafriyata başkanlık eden Dr. Andrew Birley, toprak düzeyinin son on yıl içinde yer yer bir metre kadar azaldığını ve bunun kurumaya işaret ettiğinden telaşlı olduklarını söylüyor.
Birley, şimdiye kadar Magna’nın yalnızca çok küçük bir kısmının kazıldığını belirterek, “tarihi bir vakit kapsülü tehlikede” diyor.
Dr. Birley, “Burasının harikulâde bir potansiyeli var. Romalıların burada 300-400 yıl boyunca kullandıkları her şey o zamanki haliyle korunmuş olabilir, bu da inanılmaz bir fırsat” diyor.
Magna’ya birkaç kilometre uzaklıktaki bir öteki Roma kalesinde bulunanlar, burada ne muazzam eşyalar bulunabileceği hakkında fikir veriyor.
Vindolanda’daki hafriyatlarda, dünyanın en eski boks eldivenlerinden biri bulundu. O kadar uygun korunmuştu ki, boksörün parmak boğumlarının izi hala üzerindeydi.
Vindolanda’da dünyanın hiçbir yerinde olmadığı kadar çok sayıda Romalı ayakkabısı bulundu.
Şimdiye kadar bulunan en eski bayan el yazısı da yeniden Vindolanda’dan.
Yakınlardaki bir diğer kalenin kumandanının eşi olan Claudia Severa, yazdığı notta arkadaşı Lepidina’yı 1900 yıl evvel 11 Eylül’deki doğum günü partisine davet ediyor.
“Doğum günüme gelmeni ne kadar istiyorum bilemezsin” diyor. “Sen gelirsen çok daha eğlenceli olacak. Umarım gelebilirsin. Hoşça kal kardeşim, canım benim.”
Bu üzere gündelik yaşama dair eşyalar, antik çağlarda sıradan insanların hayatıyla ilgili eşsiz bilgiler sunuyor.
Vindolanda’daki kazılara da başkanlık eden Dr. Andrew Birley, “bu çeşit şeyler genelde korunup kalmaz” diyor ve ekliyor:
“Yaklaşık 2000 yıl evvel, burada kuzey hududunda ömrün nasıl olduğuna dair fevkalade bir öngörü edinmemizi sağlıyor.”
Birley, Magna’da artık önceliğin yerin altında neler meydana geldiğini tespit etmek olduğunu söylüyor.
Bunun için sondaj kuyuları açılıyor, her saat başı su seviyesi ve ısı ölçümü yapılıyor.
Teesside Üniversitesi’nden Dr. Gillian Taylor, devam eden süreci anlamak için toprak örneklerindeki kimyasal hususları inceliyor.
Turbalık alanlardaki organik eşyaların yok olmasının “felaket” olacağını söylüyor. “Yok olma tehlikesi var. Şu anda neler olduğuna bakmazsak, kültürel mirasımızı kaybedeceğiz” diyor.
En berbatından endişelenen Dr. Birley gelecek yıl deneme çukurları açmayı planlıyor. Turbalık alanın süratle kuruduğu tespit edilirse, altındakilerin yok olmaması için tam bir hafriyat yapılması gerekebilecek.
Değişen hava şartları yalnızca Roma periyoduna ilişkin kalıntıları değil, yaklaşık 22 bin 500 arkeolojik alanı tehdit ediyor.
Northumbria Üniversitesi’nden Dr. Rosie Everett, iklim değişikliğinin İngiltere’de sulak topraklarda arkeolojiyi nasıl etkilediğini araştıran takımdan.
Turbalık alanlarda tehlikede olan tarihi alanlar yok olursa, ülke tarihinin kıymetli bir kısmının karanlıkta kalacağını düşünüyor.
12 bin yıllık paleolitik, bir öteki deyişle yontma taş bölümüne ilişkin patikalar, Tunç çağından kalma gömüler, daha sonraki devirlere ilişkin kalıntılar da tehlikede.
Kuru alanlarda çalışan arkeologlar, oradaki eşyaların yüzde 10’unu bulabilirken, turbalık alanlarda bu oran yüzde 90’lara kadar çıkabiliyor.
Dr. Everett turbalık alanlar kaybolursa iklim ve etraf tarihini anlamanın da güçleşeceğini belirterek, buraların korunması için daha fazla efor gösterilmesi gerektiğini söylüyor.
Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias Cumartesi günü, Delphi Ekonomik Forumu'nda EastMed boru çizgisinin öldüğü fikrini reddetti ve ABD Dışişleri Bakanı Victoria Nuland'ın bu hafta başlarında Atina ziyareti sırasında bu tarafta yaptığı açıklamaya karşılık verdi. Dendias, "EastMed yaşıyor" dedi ve ABD'nin bu eforla ilgili temel kaygılarının finansal uygulanabili...
Ukrayna Başbakan Yardımcısı İrina Vereşçuk, Rus ordusu tarafından 529 yolcusuyla alıkonulan tahliye otobüslerinin hür bırakıldığını duyurdu. Vereşçuk, Telegram hesabından yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın Melitopol kentinde işgalci Rus g�...
Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski, Ukrayna'nın bekleyecek vaktinin kalmadığını belirterek, Batı'dan Rusya'nın petrol ihracatına ambargo koymasını istedi. Zelenski, Ukrayna-Rusya savaşının 45. gününde ulusa sesleniş konuşmasında, Rusya'nın ...
Birleşmiş Milletler, Ukrayna’daki bir tren istasyonunda tahliye edilmeyi bekleyen sivilleri gaye alan saldırıyı şiddetle kınadığını açıkladı. BM Sözcüsü Stephane Dujarric, Genel Sekreter Antonio Guterres’in, Ukrayna'nın doğusundaki tren istas...