Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸi yüzünden 50°C’de hayat: “Böyle sıcaklıklara dayanamayız, biz makine deÄŸiliz”

İklim krizi artık geleceğe dair bir dert değil. Dünyanın birçok yerinde, şimdiden tesirleri görülmeye başlandı.

Milyonlarca insan çok sıcak hava dalgalarıyla boğuşuyor ve artan bir halde sel yahut orman yangını tehdidiyle karşı karşıya. Bu haberde, beş kişi çok sıcakların hayatlarını nasıl değiştirdiğini anlatıyor.

‘Uykusuz gecelerimiz çok’

Shakeela Bano, sık sık döşekleri Hindistan’daki tek katlı konutlarının çatısına seriyor. Zira birtakım geceler içeride uyumak için çok sıcak oluyor. Çatıları üzerinde yürümek için bile çok sıcak olabiliyor. “Bu çok zor” diyor. “Uykusuz gecelerimiz çok.”

Shakeela, kocası, kızı ve üç torunu ile Ahmedabad’da penceresiz bir odada yaşıyor. Onları serinletecek tek ÅŸey tavanda asılı duran vantilatörleri.

Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸi, Hindistan’daki birçok kentte sıcaklıkların ÅŸu anda 50 dereceye ulaÅŸması manasına geliyor. Nüfusun ağır olduÄŸu yerleÅŸim alanları, bilhassa kentsel ısı adası tesiri olarak bilinen durumdan etkileniyor. Beton üzere gereçler ısıyı hapseder ve yayar, sıcaklığı daha da artırır. Geceleri daha da sıcak olabilir ve iÅŸte o vakitler nefes almak bile zordur.

Shakeela’nın konutu üzere meskenlerde sıcaklık artık 46 dereceye ulaşıyor. Sıcakta başı dönüyor. Torunları kızarıklık, ısıya baÄŸlı yorgunluk ve ishalden muzdarip.

Ayran ve limon suyu içmek üzere serin kalmanın klâsik sistemleri artık işe yaramıyor. Bunun yerine konutlarının çatısını beyaza boyamak için borç para almışlar. Beyaz yüzeyler güneş ışığını daha fazla yansıtır ve çatıya bir kat beyaz boya sürmek içerideki sıcaklığı 3-4 derece düşürebilir.

Shakeela farkın büyük olduÄŸunu söylüyor. Oda daha serin ve çocuklar daha âlâ uyuyor. Uyuyan torununu iÅŸaret ederek, “Öğleden sonra uyumazdı” diyor. “Artık mışıl mışıl uyuyabilir.”

‘Sıcaklık ateÅŸ gibi’

Sidi Fadoua, “Ben sıcak bir yerden geliyorum” diyor. Lakin Batı Afrika’daki Moritanya’nın kuzeyinde havalar artık pek çok insanın yaÅŸayıp çalışması için çok sıcak. “Buradaki ısı olaÄŸan deÄŸil,” diyor. “AteÅŸ üzere.”

44 yaşındaki Sidi, Sahra Çölü’nün uçlarına yakın küçük bir köyde yaşıyor. Yakınlardaki bir kaya tuzu madeninde çalışıyor. Ä°ÅŸ güç ve iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi nedeniyle bölge ısındıkça daha da zorlaşıyor. “Böyle sıcaklıklara dayanamayız” diyor. “Biz makine deÄŸiliz.”

Yazın 45 dereceyi bulan sıcaklıklardan kaçmak için Sidi geceleri çalışmaya başlamış.

Ä°ÅŸ imkanları kıt. Bir vakitler hayvancılık yaparak geçimini saÄŸlayanlar artık bunu yapamıyor – koyun ve keçilerin otlayabileceÄŸi bitki örtüsü yok.

Sidi, giderek artan sayıda komÅŸusu üzere, okyanus esintisinin kenti daha serin tuttuÄŸu kıyı kenti Nouadhibou’ya göç etmeyi planlıyor.

Bölgede yaşayanlar, madenlerden kıyı kentlerine demir taşıyan, dünyanın en uzun trenlerinden birine binerek bunu gerçekleştirebilir.

Sidi, “Ä°nsanlar buradan taşınıyor” diye açıklıyor. “Artık sıcaÄŸa dayanamıyorlar.” 20 saatlik seyahat tehlikeli. Yereller, geceleri sıcaklıklar neredeyse sıfırın altına düşmeden evvel, gün boyunca ısıya ve güneÅŸ ışığına maruz kalarak vagonların üstünde oturabiliyorlar.

Sidi, Nouadhibou’da balıkçılık dalında iÅŸ bulmayı umuyor. Okyanus esinti ferahlık getirebilir, fakat çöl sıcağından kaçanların sayılarının artmasıyla birlikte iÅŸ fırsatları da azalıyor. Sidi, umudunu müdafaaya devam ediyor.

‘Cehennemi nasıl söndürürsün?’

Kanada’daki yerli halkların ÅŸeflerinden Patrick Michell, British Columbia eyaletindeki ormanda tasa verici deÄŸiÅŸiklikleri birinci olarak 30 yıldan fazla bir müddet evvel fark etti. Irmaklarda daha az su vardı ve mantarların büyümesi durmuÅŸtu.

Bu yaz dehÅŸetleri gerçek oldu. Kuzey Amerika’yı bir sıcak hava dalgası tesiri altına aldı. 29 Haziran’da memleketi Lytton rekor kırdı ve 49,6 dereceye ulaÅŸtı. Sonraki gün, eÅŸi ona 53 derece okunan bir termometrenin fotoÄŸrafını gönderdi. Bir saat sonra, köyü yanıyordu.

Sekiz aylık gebe olan kızı Serena, çocuklarını ve evcil hayvanlarını otomobile bindirmeye çalıştı: “Sırtımızdaki giysilerle yola koyulduk. Alevler üç kat yüksekliÄŸindeydi ve tam yanımızdaydı.”

Patrick meskeni kurtarıp kurtaramayacağını görmek için geri gitti. Orman yangınlarıyla uÄŸraÅŸarak büyümüştü. Ancak iklim üzere, yangınlar da deÄŸiÅŸmiÅŸti. “Bunlar artık orman yangınları deÄŸil, cehennem ateÅŸi” diyor. “Cehennemi nasıl söndürürsün?”

Bu yaÅŸananlara karşın, Patrick olanları bir fırsat olarak görüyor: “Lytton’ı önümüzdeki 100 yıl içinde oluÅŸacak etraf ÅŸartları için tekrar inÅŸa edebiliriz. Bu iç karartıcı ancak iyimserliÄŸimi koruyorum.”

‘Çocukken durum bu türlü deÄŸildi’

Nijerya’daki Nijer Deltası’nda yaÅŸayan Joy, “Ben çocukken hava bu türlü deÄŸildi” diyor. Bölge, Dünya’nın en kirli bölgelerinden biri ve daha sıcak günlerin ve gecelerin sayısı artıyor.

Joy, gaz alevlerinden gelen ısıyı tapyokayı kurutmak için kullanıyor ve bunları mahallî bir pazarda satarak ailesini geçindiriyor. Joy, “Saçlarım kısa” diyor ve ekliyor, “Çünkü saçımı uzatırsam, alev taraf deÄŸiÅŸtirirse yahut apansız büyürse başımı yakabilir.”

Lakin gaz alevleri sorunun bir kesimi. Petrol şirketleri, sondaj yaparken yerden çıkan gazı yakmak için onları kullanıyor. 6 metre yüksekliğe çıkabilen alevler, iklim değişikliğine yol açan değerli bir CO2 emisyonu kaynağı.

İklim değişikliğinin burada yıkıcı bir tesiri oldu, kuzeyde verimli toprakları çöllere dönüştürürken güneyi ani sel aldı. Beşerler bu türlü çok hava şartları altında büyümediklerini söylüyor.

Joy, “Buradaki birçok insan, iklimin neden süratle deÄŸiÅŸtiÄŸini açıklayacak kadar bilgili deÄŸil” diyor. “Fakat gaz alevlerinin durmaması kuÅŸku yaratıyor.” Ailesinin geçimini onlardan saÄŸlamasına karşın, hükümetin bunları yasaklamasını istiyor.

98 milyon insanın yoksulluk içinde yaÅŸadığı Nijerya’da petrol zenginliÄŸini halka aktarılmadı. Buna Joy ve ailesi de dahil. BeÅŸ günlük çalışma sonucunda 5,5 dolar kâr ediyorlar.

GeleceÄŸe dair optimist deÄŸil. “Bence [Dünya üzerindeki] ömür artık sona eriyor.”

‘Sıcaklık olaÄŸan deÄŸil’

6 yıl evvel, Om Naief bir otoyol kenarındaki çöl yerine aÄŸaç dikmeye baÅŸladı. Kuveyt’te emekli bir memur olarak, giderek artan yaz sıcaklıkları ve berbatlaÅŸan toz fırtınalarından telaÅŸ duyuyordu.

“Bazı yetkililerle konuÅŸtum. Hepsi kuma bir ÅŸey ekmenin imkansız olduÄŸunu söylediler” diyor. “Toprağın kumlu olduÄŸunu ve sıcaklığın çok yüksek olduÄŸunu söylediler. Herkesi ÅŸaşırtacak bir ÅŸey yapmak istedim.”

Om, dünyanın birçoklarından daha süratli ısınan Orta DoÄŸu’da yaşıyor. Kuveyt dayanılmaz sıcaklıklara yanlışsız ilerliyor – sıcaklık sıklıkla 50 dereceden yüksek. Kimi kestirimler, ortalama sıcaklıkların 2050 yılına kadar 4 derece artacağını gösteriyor. Lakin Kuveyt iktisadının temeli fosil yakıt ihracatına dayanıyor.

Om’un ektiÄŸi iki arazi mütevazı, ancak bir maksada hizmet ediyor. “AÄŸaçlar tozu savuÅŸturur, hava kirliliÄŸini ortadan kaldırır, havayı temizler ve sıcaklıkları düşürür” diyor. Kirpiler ve diken kuyruklu kertenkeleler artık araziyi ziyaret ediyor. “Tatlı su ve gölge var. HoÅŸ bir ÅŸey.”

Kimi Kuveytliler artık hükümete geniÅŸ yeÅŸil yerler oluÅŸturulması davetinde bulunuyorlar. Ortak umutları, Kuveyt’in iklim krizine karşı durmaya hazır olması. Om, toprağı muhafazaları ve kurumasına müsaade vermemeleri gerektiÄŸini söylüyor.

Om, “Bu sıcaklık olaÄŸan deÄŸil” diye bitiriyor. “Burası atalarımızın toprağı. Ona yatırım yapmalıyız, zira bize çok ÅŸey verdi.”