İklim krizi: COP26’da yakalanan ivmenin 2022’de kaybedileceğine dair kaygılar artıyor

COP26 Glasgow İklim Doruğu’nda kaydedilen ilerleme, 2022’deki potansiyel zorluklar nedeniyle şimdiden tehlikede mi?

2021, iklim krizi için çok değerli bir yıldı.

Artan sıcaklıkların sebep olduğu bir dizi yıkıcı iklim olayının yanı sıra, geçtiğimiz 12 ayda eşi gibisi görülmemiş bir siyasi iştirak yaşandı. Bu iştirak, Kasım ayında Glasgow’da düzenlenen COP26 ile doruğa ulaştı.

Kuşkusuz, ilerleme kaydedildi ve toplantının genel maksadı, salımları azaltmak için tedbir alınmasına yönelik daha süratli harekete geçmekti.

Fakat artık, bu ivmenin önümüzdeki aylarda kaybedilebileceğine dair artan tasalar var.

En ağır darbe ise ABD’den geldi.

Sonraki atılım – Çin

ABD Lideri Joe Biden’ın Build Back Better isimli iklim kriziyle uğraş için ayrılan fonların da olduğu altyapı yasama planının Amerikan Kongresi’nden geçememesi mümkünlüğü, Beyaz Saray’ın taahhüt ettiği güçlü iklim amaçlarını yerine getirme hünerini değerli ölçüde etkileyecek.

Bununla birlikte ABD’nin durumu, COP26’da dünya önderlerinin iklim krizine karşı sergilediği ortak yaklaşımı da büyük ölçüde etkileyecek.

Cambridge Etraf, Güç ve Doğal Kaynak İdaresi Merkezi’nden Dr. Joanna Depledge, “Bu görece yeterli atmosfer ve Glasgow’da bir ivme yakalandığı duygus,u Biden’ın vaat ettiği şeyler sayesinde oldu” diyor ve ekliyor:

“Ama bunlar yalnızca vaatlerdi, yasa tasarısını Kongre’den geçirmesi gerekiyor. Ve bu giderek daha fazla bahta kalıyor üzere görünüyor. Yürütme buyruklarıyla birtakım şeyler yapabilir lakin bu, katiyen bizim beklediğimiz üzere uzun vadeli bir kurumsal iklim mevzuatı değişikliği değil. Durumun kritik olduğunu düşünüyorum.”

Lider Biden’ın tasarısının muhtemel başarısızlığına ait ABD’deki ümitsizlik, dünya çapında zincirleme tesire neden olacak. Bu mutlaka, Glasgow’da kendi istediğini elde etmek için politik kaslarını esnettiği algısından yakınan Çin için geçerli bir varsayım. Biden’ın tasarıyla ilgili karşılaştığı siyasi zorluklar, “Batı’nın düşüşte” olduğu algısının delili olarak görülüyor.

Greenpeace Doğu Asya’dan Li Shuo, “2022’de jeopolitik tansiyonun iklim gündemine hakim olacağından endişeleniyorum” diyor.

Ayrıyeten, Avrupa’nın ithal ettiği eserler için hudutta karbon vergisi uygulamasının Pekin’deki adaletsizlik ve hayal kırıklığı hislerini artırabileceğinden kaygı duyuyor.

Li Shuo BBC’ye verdiği demeçte, “Çin tarafı, diğerlerine kıyasla kendilerine nasıl davranıldığını görecek ve bunun adil olup olmadığına ve en kıymetlisi, etrafla mi yoksa yalnızca jeopolitik istikrarlar ve ticaretle mi ilgili olduğu konusunda karar verecek” diyor:

”Genel olarak, önümüzde daha çalkantılı bir yıl görüyorum. Paris Muahedesi’nden evvelki yıllar, iklim gündeminin ilerlemesine yardımcı olan bir jeopolitik istikrar hakimdi. Önümüzdeki devirde ise bunun tam aksisi olabilir.”

Bu karamsar akış açısı, gelecek yıl Mısır’da ve ondan sonra Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) düzenlenecek olan COP doruklarıyla ilgili beklentilere de hakim.

ABD’nin Brown Üniversitesi’nden Prof. Dr. J. Timmons Roberts, “Bu ülkelerden hiçbiri iklim başkanı olarak tanımlanamaz” diyor:

”İyi yanı, COP27’nin gelişmekte olan bir ülkede düzenlenmesi. Bu, iklim krizinden en fazla etkilenen ülkelerde krizin bedelini kimin, nasıl ödediğini söz eden kayıp ve hasar üzere kimi mevzuların daha fazla ilgi çekmesini sağlayabilir. Fakat sözkonusu ülkelerin salım azaltımları konusuna liderlik edip etmeyecekleri meçhul.”

2022 ile bir öbür değerli tasa, kimi ülkelerin Glasgow İklim Mutabakatı’nın beğenmedikleri taraflarını basitçe görmezden gelebilmeleri.

Mutabakattaki kilit tedbirlerden biri, delegelerin 2022’nin sonlarında Mısır’da toplanacağı vakte kadar tüm ülkelerin Ulusal Katkı Beyanları’nı “tekrar gözden geçirme ve güçlendirme” talebiydi.

Bunu kabul etmelerine karşın, artık ortalarında Avustralya ve Yeni Zelanda’nın da bulunduğu birtakım ülkeler planlarını güncellemeyeceklerini söylüyor.

Yeni Zelanda’nın İklim Bakanı James Shaw, ülkenin ulusal medyasına verdiği bir demeçte, Glasgow Muahedesi’nin bu kararının, Ulusal Katkı Beyanları’nda COP26 öncesinde kâfi değişiklikleri yapmamış ve yüksek karbon salımı yapan Hindistan, Çin, Rusya ve Brezilya üzere ülkeler için geçerli olduğunu söyledi.

Bununla birlikte, iklim kriziyle ilgili genel modu değiştirebilecek birtakım olumlu gelişmeler de var.

COP26 sırasında İngiltere, AB, ABD, Almanya ve Fransa, Güney Afrika’nın kömürü terk etmesine yardımcı olmak için 8,5 milyar dolar ödemeyi kabul etmişti. Bu müzakereleri yakından izleyen kaynaklar, Hindistan ve Endonezya’nın da kömürden uzaklaşmasına yardımcı olacak iki yeni muahedenin yolda olduğunu söylüyor.

Maliyetleri 10 milyar doları bulabilecek bu mutabakatlar gerçekleşirse, fosil yakıtlardan çıkış için çok büyük bir adım atılmış olacak. Yetkililer, 2022’de sağlanacak ilerleme için, bu tıp düzenlemelerin ve daha güçlü ülkeler tarafından, gelişmekte olan ülkelere sağlanacak olan ahenk finansmanını ikiye katlama taahhüdünün anahtar olacağını söylüyor.

Bir öbür olumlu gelişme, İngiltere’nin devir başkanlığının Kasım ayına kadar devam etmesi. Bundan sonra periyot başkanlığını Mısır devralacak.

• COP26 İklim Zirvesi’nde varılan mutabakat neler öngörüyor?
• COP26’da alınan kararlar hayatlarımızı nasıl değiştirebilir?
• COP26 İklim Doruğu’nda 40’tan fazla ülke kömür kullanmayı bırakma kelamı verdi

COP26 Lideri Alok Sharma, Glasgow’da ormansızlaşma, kömür, iklim finansmanı ve ulaşım hususlarında teminat altına alınan mutabakatların uygulanmaya başlamasını sağlama eforlarını önümüzdeki aylarda ilerletmeyi planladığını söyledi.

Sharma’nın denetçi olarak geçmişi, verilen taahhütlerin bütünlüğü üzerinde hiçbir bozulma olmamasını sağlamak açısından kıymetli olacak.

BBC’ye konuşan Sharma, “İngiltere, COP26’ya mesken sahipliği yaptığı son iki yılı, itimat inşa etmek için ülkelerle birlikte, yorulmadan çalışarak geçirdi, bu da nihayetinde Glasgow İklim Mutabakatı’nı mümkün kıldı” diyor:

“Ülkelerin kelamlarını tutmalarını, salım azaltma maksatlarını gözden geçirmelerini, finansman akışını sağlamaları ve tepenin iki haftasında verilen birçok taahhüdü yerine getirmelerini sağlamak için 2022’de de tıpkı halde çalışmaya devam edeceğiz.”

Bir başka olumlu gelişme ise Almanya’nın G7’ye başkanlık edecek olması. Alman Yeşiller Partisi’nin eş önderi şu anda ülkenin Dışişleri Bakanı ve bu nedenle iklim, memleketler arası diplomatik gündemin üst sıralarında kalacak.

Covid-19 salgının akabinde, bilhassa orta gelirli ülkelerdeki altyapı yatırımları, ülkelerin salımlarını sınırlaması için değerli bir fırsat sunuyor.

Küçük adımlar kıyameti getirir

Glasgow’da üzerinde muahedeye varılan bir başka mevzu da karbon piyasalarıyla ilgili kurallardı. Bu, Avrupa ve İngiltere’de karbon fiyatındaki rekor artışlarla birebir vakte denk geldi.

Bunun olumsuz yanları olsa da, yüksek ve sürdürülebilir karbon fiyatı, daha pak güç kaynaklarına geçişi kıymetli ölçüde hızlandırabilir.

Lakin, her vakit olduğu üzere, global öbür gelişmeler, tüm bu potansiyel müspet beklentileri süratle gölgeleyebilir.

Rusya ve Ukrayna ortasındaki uyuşmazlıklar, Çin’in mutabakattan geri adım atması ve ABD’deki orta seçimlerde Demokratlara yönelik bir sürtüşme, iklim krizi konusunda daha fazla ilerleme sağlanmasını önleyebilir yahut en azından geciktirebilir.

Ve şu anda oyanlamak yahut küçük adımlar atmak, global ısınmayı yaşadığımız yüzyıl içinde 1.5C’nin altında tutma gayretlerini anlamsız hale getirecek.

Prof. Dr. Roberts, “Atılan her küçük adım, vefat cezasıdır” diyor

Bununla birlikte, iklim müzakereleri kestirim edilemez süreçler ve en ümitsiz anda bile, ülkeler ilerlemeyi sağlayacak kâfi ödünleri verebilir.

COP26 Lideri, muhakkak ilerlemeye kararlı olduğunu ve İngiltere’nin öbürleri için bir rol model olabileceğini söylüyor.

Alok Sharma, “COP26’dan Glasgow İklim Mutabakatı ile ayrılmak, dünyanın gerçek bir iklim hareketi gerçekleştirme konusundaki ortak kararlılığını gösteren tarihi bir andı” diyor:

“İleriye baktığımızda, en acil husus, bu aksiyonların ne vakit hayata geçirileceği ve gerçek şu ki, dünyanın çok daha süratli hareket etmesi gerekiyor.”

Sharma, “Net sıfır dünyaya ulaşacağımıza inanıyorum ve Birleşik Krallık olarak, yenilenebilir güç bölümümüzü süratle büyüterek ve kömür kullanımını 2024’te elektrik üretimimizden büsbütün çıkarmak için çalışarak iklim hareketine öncülük ediyoruz. Soru bu değişikliklerin, iklim krizinin en makus tesirlerinden kaçınmak için gereğince süratli yapılıp yapılamayacağı” diye konuşuyor.