İklim krizi engelli insanları nasıl etkiliyor?

BM İnsan Hakları Kurulu engelli insanların “acil afet durumlarından en makus etkilenen” kümeler ortasında olduğunu açıkladı. Birçok engelli insan ise kendilerini iklim krizi konusundaki tartışmalardan dışlanmış hissediyor.

Konsey’e nazaran iklim krizi nedeniyle orman yangınları ve seller üzere afetler artacak.

Pekala engelli beşerler iklim krizinden neden bu kadar makus etkileniyor ve bu mevzuda ne yapılmalı?

Sıcak çarpması ve bedenin maruz kaldığı su kaybı

2018 yılı Temmuz ayında Kanada’nın Montreal kentinde bir sıcak hava dalgası sıcaklıkların günlerce 35,5 dereceye çıkmasına sebep olmuştu. Hastaneler hava sıcaklığından olumsuz etkilenen beşerlerle dolup taşmış ve 61 kişi ölmüştü. Ölenlerin dörtte biri, şizofreni hastasıydı.

Montreal’deki McGill Üniversitesi’nde insan hakları, engellilik ve iklim krizi üzerine çalışan Profesör Sébastian Jodoin bu oranın engelli insanların ülke nüfusundaki oranının beş katı olduğunu söyledi.

Şizofreni hastası birçok kişi tedavi gayeli antipsikotik ilaçlar kullanıyor. Bu ilaçlar insanların sıcak havalara karşı direncini düşürüp sıcak çarpması ve bedenin su kaybına maruz kalması riskini yükseltebiliyor. Bu da ölümcül olabiliyor.

Prof. Jodoin bu çeşit hadiselerin genelde yetkili kurumlar ve risk altındaki beşerler ortasındaki iletişimsizlikten kaynaklandığını söylüyor:

“Şizofreni hastalarının etrafında daha az sayıda insan oluyor ve daha yoksul oluyorlar. Engelli insanların da iklim krizinin tesirlerine karşı daha savunmasız olmalarının esas sebepleri bunlar.”

İklim krizi, havanın ısınmasına ve kuraklığa sebep oluyor, böylelikle sıcak hava dalgaları ve orman yangınları artıyor. Atmosferin ısınması birebir vakitte çok yağış ve sellere de neden olabiliyor.

Prof. Jodoin’e nazaran Montreal’de olanlar yalnızca başlangıç.

Elektrik kesintileri

2019 yılında ABD’nin California eyaletinde çıkan orman yangınlarını durdurmak için güç şirketleri eyalet boyunca elektriği kesme kararı aldı.

Kesinti yüzünden Santa Ros’da yaşayan ve kronik akciğer hastası olan Gerald Niimi’nin teneffüs aygıtı çalışmadı.

Kentte çalışan bir teneffüs aygıtı arayan fakat bulamayan Niimi iki gün sonra hayatını kaybetti.

Güç şirketi Pasifik Gaz & Elektrik olaydan sonra çeşitli hastalıkları olan yüzlerce müşterisine kesinti olacağını bildirmeyi ihmal ettiğini açıkladı.

Orman yangınları sırasında tıpkı vakitte birçok engelli kişi meskenlerinden kaçmakta zorlandı. Kaçmayı başaranlarsa afet toplanma alanlarının engelli erişimine uygun olmadığını söyledi.

Seller ve şişme botlar

Bu yıl Almanya’da birçok şahsa nazaran iklim krizinden ötürü meydana gelen sel felaketi sırasında ülkenin batısındaki Sinzig kasabasındaki bir bakımevinden vaktinde çıkamayan 12 engelli kişi hayatını kaybetmişti.

Bristol Üniversitesi’nde iklim üzerine çalışan ve spinal müsküler atrofi (SMA) hastalığı olan Dr. Charles Williams, bu tıp doğal afetlerden kaçış konusunda, “Tekerlekli sandalye kullanan birisi olarak benim şişme bota binmem mümkün değil” dedi.

2005’te ABD’de önemli sellere sebep olan Katrina Kasırgası sırasında da emsal olaylar ortaya çıkmıştı. ABD’nin Ulusal Engellilik Kurulu’nun bir raporuna nazaran engelli insanlara afetten kaçış takviyesi verilmedi. Tahliye otobüslerine tekerlekli sandalyeyle binmek mümkün değildi, afet toplanma merkezlerinde engelli erişimi yoktu, görme ve işitme engelli beşerler güvenlik bilgilerine erişemedi.

Dünya Meteoroloji Örgütü’ne nazaran son 50 yılda iklim felaketlerinin sayısı beş katına çıktı. Bu durumda engelli insanlara daha çok takviye olabilmek için ne yapılmalı?

Engelli insanların toplumsal hakları için çalışan Disabled People Against Cuts (DPAC) kümesinden Andy Greene, engelli insanların iklim kriziyle uğraş süreçlerine daha fazla dahil edilmesi gerektiğini söyledi.

Greene’e nazaran devletler mevzuat değişiklikleri yapılırken engelli insanları gereğince düşünmüyor ve buna İngiltere’de plastik pipet satış ve dağıtım yasağının engelli beşerler üzerindeki olumsuz tesirlerini örnek gösteriyor.

Çeşitli hastalıklar yahut mahzurlardan ötürü pipete muhtaçlık duyanlar yasaktan muaf olsa da Green bunun kâfi olmadığı ve birçok engelli kişinin her daim pipete erişimi olması gerektiğini söylüyor.

Alternatif olarak üretilen metal ya da makarnadan yapılan pipetler çok sert olduğu için mümkün bir kazada tehlikeli olabilir. Kağıt pipetler ise çok yumuşak olduğu için kullanması güç. Esnek plastik pipetler bilhassa elinde bardak taşıyamayan beşerler için çok değerli.

“Getirilen yasağın iklim krizi üzerindeki tesiri çok az lakin pipet kullanmak zorunda olan engelli insanların hayatında çok büyük bir tesiri var. Üstelik pipet kullanan engelli insan sayısı çok az” diyor Greene.

Bu tıp ayrımcılığı tanımlamak için “eco-ableism (çevresel ayrımcılık)” kavramı kullanılıyor.

Bu kavram, yetkililerin ve aktivistlerin etrafla ilgili kararlar verirken engelli insanların hayatını zorlaştırdığı kanısına dayanıyor. Buna engellilerin kullandığı otomobillerin park alanlarını kaldırmak örneği verilebilir.

• İklim krizi evrakı
• İngiltere Başbakanı Johnson, tekerlekli sandalyesiyle COP26’a katılamayan İsrailli bakandan özür diledi
• Görme engelli çocuklara kodlama öğreten uygulama

Bundan sonra ne olacak?

COP26 İklim Doruğu’nda birtakım etkinlikler engellilik ve iklim krizi konusunu ele alacak. İklim değişimine karşı dirençli kentler ve erişilebilir tasarım, ve iklim krizinin engelli insanların sıhhati üzerindeki tesirleri bu etkinliklerden kimileri.

Profesör Jodoin dünyadaki birçok devletin “engelli insanların özel ihtiyaçlarını” düşünmediğini, fakat COP26’yı “engelli haklarını ilerletmek için bir fırsat” olarak gördüğünü söyledi.

Dr. Williams’a nazaran iklim kriziyle gayrette ümitli olabiliriz:

“Şimdiye kadar motivasyon eksikliği yüzünden hem kişisel hem de siyasi seviyede harekete geçilmedi. 10 yıldır büyük bir değişim var ve bunun devam etmesi gerekiyor.”