İngiltere’den uçak ve tekne ile bir haftada ulaşılan, internetin işlemediği ada müzesi tekrar ziyarete açıldı

Atlantik Okyanusu’nun buzlu güney sularında bulunan Britanya adası Güney Georgia, Kutup Dairesi’nin çabucak üstünde konumlanıyor.

Burası dünyanın son noktası. En yakın havaalanı dört günlük tekne seyahati gerektiriyor. Taze yiyecek çok ender, internet ilişkisi hiç yokmuş üzere hissettirecek kadar az, birtakım günler rüzgar helikopterleri devirecek düzeylere ulaşıyor.

Adada kalıcı yerleşim yeri yok, sadece 20 kadar bilim insanı, bakım ve tamirat vazifelisi burada çalışıyor. Covid-19’un başlamasıyla kapanan ada müzesi ise Aralık ayında, bu uzaklığa ve pandemiye karşın tekrar ziyarete açıldı.

Dünyanın sonunda müze işletmek kolay bir iş değil. Ada yerlisi olmadığı için Güney Georgia Müzesi yarım kürenin yaz periyodunda açıldığında, birtakımı İngiltere’den olmak üzere, çalışanlar mevsimlik olarak buraya geliyor.

Bu seyahat genelde Oxfordshire’daki Brize Norton’dan Falkland Adaları’na 18 saatlik bir RAF uçuşuyla başlıyor. Afrika kıyılarındaki Cape Verde’de iki saat beklenen bir aktarma yapılıyor. Emekçiler Falkland’dan dört ila altı gün ortasında süren 1000 millik bir yolu, balıkçı devriye botuyla aşıyor. Yani işler yolunda giderse yaklaşık bir haftada İngiltere’den adaya varmak mümkün.

Güney Georgia Kültürel Miras Vakfı Müdürü Sarah Lurcock, “Bir gün tatilde ailemin yanına gitmek için bindiğim devriye botu bir kaçak balıkçı teknesinin peşine düşmek zorunda kaldı. Konuta ulaşmam üç haftayı geçti” diyor.

Çalışanların adaya ulaşmak için kullandığı diğer bir yol da yolcu gemileri. Bu gemiler ziyaretçileri de müzeye ulaştırıyor.

Covid-19 öncesinde her yaz yaklaşık 100 gemi, 10 bine yakın ziyaretçiyi adaya taşıyor ve bu bireylerin çabucak hepsi fiyatsız olan müzeyi geziyordu.

Mart 2020’den itibarense Falkland Adaları’nda bulunan Güney Georgia hükümeti müze çalışanlarının oradan ayrılmasını istedi. Onlarınsa toparlanacak vakitleri bile olmadı.

O periyottan beri kapalı olan müzenin açılması Kasım ayında gündeme geldi. Takım tamamlanıp seyahat gerçekleştirilince Aralık ayında kapılar açıldı.

Aslında beş ya da altı kişi dönem boyunca müzede misyon yapıyordu. Lakin bu sene yalnızca üç çalışan ve orada proje yapan bir sanatçı bulunuyor.

Bu bireylerden biri kısa müddet evvel İngiltere’ye dönen müze küratörü Jayne Pierce, “Şimdiden geri dönmek istiyorum, orası beşerde bağımlılık yapıyor” diyor ve ekliyor: “Görüntüler, sesler, kokular çok etkileyici”.

Çocukluğundan beri penguenlere aşık olan Pierce, Antarktika’ya gitmenin hayali olduğunu söylüyor. 1992’de jeoloji kısmından mezun olduğu periyotta Güney Georgia’da bir takımı bulunan Britanya Antarktik Araştırmaları’nın kimi misyonları bayanların çalışanlara açık değildi.

2019 yılında küratör olan Pierce, daha sonra adadaki müze müdürlüğü konumunun açıldığını gördü: “Çok heyecan verici ve duygusal bir andı”.

Adaya altı aylık bir misyon için birinci gittiğinde, dünyanın uçsuz bucaksız yabanî tabiatının ona hobilerini geliştirmek için çokça vakit sunacağını düşünmüş, yanında devasa bir kitap yığını, boyalar ve kurşun kalemler götürmüştü.

“Birkaç yoga DVD’si alarak bir yoga tutkunu olmayı bile düşündüm” diyor, “Ama gerçek çok farklı”.

Adada her vakit yapacak çok fazla iş çıkıyordu. Müze işleri, yemek pişirme, paklık… Kalan vakitte da grupla yürüyüş yapıyor, sinema izliyor, daima muhabbet ediyordu:

“Adadaki herkesin çok farklı yetenekleri var. Her vakit öğrenecek ve konuşacak çok şey oluyor”.

Yapmadıkları tek şeyse daima telefonlarına bakmak. Birinci olarak ABD’li bir üniversite takımı için kurulan internet, adada mail gönderip almaya yarıyor, WhatsApp üzerinden bir fotoğraf göndermekse nadiren muvaffakiyete ulaşıyor. Sinyali güzelleştirme planları olsa da adada çalışanlar her şeyden uzakta kalmanın burayı daha cazip hale getirdiğini söylüyorlar.

Tek büyük sorun ise taze yiyecek bulunmaması. Peynirin bile donmuş olarak geldiğini söyleyen Pierce, “Hiçbir vakit büyük bir salata düşkünü olmadım ama adadayken onu özlüyorum. Ayrıyeten büyük bir çay tiryakisiyim ve süt tozuna alışmak kolay olmuyor” diyor.

Taze yiyecek hasreti 2017 Kasım’ında TripAdvisor’a da yansımıştı. Californialı bir turist, “Müze çalışanları kahvaltıda bize eşlik ettiler ve meyvelere doyamadılar” yazmıştı.

Pekala, siz dünyanın en uzak yerinde çalışabilir miydiniz?

Adadaki müzeyi çalıştıran Güney Georgia Kültürel Miras Vakfı’nın merkezi İskoçya’daki Dundee’de. Sarah ve Jayne dahil olmak üzere vazifeliler tam vakitli çalışıyor. Fakat birebir vakitte güneye göndermek üzere dönemsel işe alımlar da yapılıyor. Ayrıyeten staj imkanları da var.

Vakıf Müdürü Sarah Lurcock, “Avrupa’dan, Avustralya’dan çalışanlarımız var. Her yerden olabilir” diyor, “Genellikle uzak yerlerde ve küçük takımlarla çalışma tecrübesi olan bireyler başvuruyor” kelamlarını ekliyor.

Şu anda müze vazifelisi olarak sırf iki kişi bulunuyor. Biri Falkland Adaları’ndan geliyor, başkası ise daha evvel Kuzey İskoçya ve Antarktika Yarımadası’ndaki Lockroy Limanı’nda çalışmış.

Çalışan bulmakta kasvet olmuyor, çoğunlukla ilan bile verilmiyor. Çoklukla bölgeyi ziyaret etmiş ya da adayı duymuş şahıslar çalışmak için onlarla irtibata geçiyor.

Güney Amerika’ya ve Güney Kutup noktasına Londra’dan daha yakın olan Güney Georgia Adası, 18. yüzyıldan bu yana Britanya’ya bağlı. Ülkenin başında Kraliçe II. Elizabeth bulunuyor. Müzenin bulunduğu hayalet kent Grytviken ise adanın tarihine dair bir ipucu.

Yerleşime ismini İsveçli kaşifler 20. yüzyılın başında vermiş. 1904’te Norveçliler buraya bir balina avı istasyonu kurmuşlar. Sonraki 60 yıl boyunca burada yaklaşık 175 bin balina öldürülmüş ve Grytviken’de işlenmiş. Lakin 1960’larda artık avlayacak gereğince balina kalmadığı için sanayi kendi kendini yok etmiş ve yerleşim yeri terk edilmiş.

Adada bir de mezarlık bulunuyor. 100 yıl evvel burada ölen Güney Georgia’nın en meşhur oğlu Sir Ernest Shackleton o mezarlığa gömülmüştü. Hayalet kente gelen ziyaretçiler mezarlığa uğramayı da ihmal etmiyor.

1989 yılında Britanyalı Antarktika bilim insanı bu kenti bir müzeye dönüştürmeyi öneriyor. Projelendirme sonrasında müze, balina avcılığını ön plana çıkararak 1992 yılında açılıyor.

Güney Goergia Müzesi’nin dünyanın en uzağı olup olmadığı tartışılır zira Antarktika Yarımadası’ndaki Britanya üssündeki Lockroy Limanı’nda ve Pasifik’teki Britanya toprağı Pitcairn’de de müzeler var. Lakin Güney Georgia’daki terk edilmiş kasaba size daha uzakta hissettiriyor.

Müze, bu yıl tekrar açıldı lakin yolcu gemilerindeki Covid-19 kaynaklı kısıtlamalar nedeniyle eskisi kadar işlek değil. Fizikî ziyaretçiler azalsa da müze, internet sitesi sayesinde çevrimiçi bir biçimde tüm dünyaya ulaşıyor ve adanın öyküsünü herkese anlatıyor.

Orada çalışanlara nazaran Güney Georgia bir doğal ömür cenneti ve dünyanın en büyük su kuşu merkezi. Balina sayısı da tekrar yükselmeye başladı. Kürklü foklar, deniz filleri av öncesi sayılarına dönüyor.

• Antarktika’da kara üzerindeki en derin nokta bulundu
• Dünya Meteoroloji Örgütü: Kuzey Kutbu’nda yazın hava sıcaklığı 38 dereceye kadar yükseldi
• İklim değişikliğinin varlığını ve insanlardan kaynaklandığını nereden biliyoruz?

Vakfın yöneticisi Alison Neil’ın dediği üzere, “Doğayı yok etmek yerine onu muhafazaya başladığımızda harika şeyler gerçekleşiyor. Güney Georgia’nın kıssası dünyaya bunu gösteriyor”.