Kazakistan’daki olaylar ‘Ankara’nın ‘Türk BirliÄŸi’ isteÄŸinin sonlarını gösterdi’

Kazakistan’da son günlerde yaÅŸanan olaylar, Türkiye’nin Orta Asya’daki Türki cumhuriyetlerle daha yakın baÄŸlar kurma isteÄŸinin sonlarını gösterdi.

Ankara, birçok defa Kazakistan’ın da üyesi olduÄŸu Türk Devletleri TeÅŸkilatı (TDT) üzerinden bu ülkedeki istikrarı desteklediÄŸini birçok defa söyledi.

Türk analistler de Ankara’nın istikrar arayışında daha büyük bir rol oynaması ve TDT üzerinden uyumu güçlendirmesi gerektiÄŸini söylediler.

Lakin birçok gözlemci, bunun yerine Rusya öncülüğündeki Kollektif Güvenlik Muahedesi Örgütü’nün (CSTO) Kazak baÅŸkanı Kasım Cömert Tokayev’e dayanak çıkmasıyla, Moskova’nın nüfuzunu artırdığını söylüyor.

Bu çeÅŸit geliÅŸmeler, Rusya ve Çin üzere oyuncular Kazakistan’da daha büyük bir ekonomik ve güvenlik yüküne sahipken, Türki cumhuriyetler ortasındaki iÅŸbirliÄŸi davetleri önündeki pratik mahzurları gözler önüne seriyor.

Dilekler

Türk yetkililer ve medya kuruluÅŸları, Türkiye Orta Asya’da daha fazla nüfuz ararken geçtiÄŸimiz aylarda TDT üzerinden daha yakın uyumu alkışlamıştı.

TeÅŸkilatın üyeleri, Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ile gözlemci ülkeler Macaristan ve Türkmenistan, Kasım 2021’de Ä°stanbul’daki tepede buluÅŸtu.

Teşkilatın periyot lideri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dorukta daha yakın ekonomik ilgiler istedi.

Tepe Türk medyasında ÅŸevkle karşılanmış, hükümete yakın Sabah gazetesi “Türk dünyası artık daha güçlü” baÅŸlığını atmıştı.

Türkiye gazetesi, “Tüm cephelerde güçlerini birleÅŸtiren Türk devletleri, global problemlere yükünü koyacak” dedi ve toplantıdaki “Türk vizyonunu” “dünyaya bir mesaj” diye tanımladı.

2020’de Azerbaycan ve DaÄŸlık KarabÄŸ ortasındaki çatışmaların akabinde Nahçivan koridorunun açılması, Ankara’nın Orta Asya’daki Türki cumhuriyetlerle kara kontağı kurma ÅŸevkini artırdı.

Bu tıp inisiyatifler bilhassa Sovyetler BirliÄŸi’nin çöküşünün akabinde ortaya çıkan, Türkiye’nin Orta Asya’daki yeni bağımsız olmuÅŸ ülkelerle daha iÅŸtirakler kurması dileklerine dayanıyor.

Kadir Has Ãœniversitesi’nın yıllık dış siyaset kamuoyu anketlerine katılanlar, devamlı olarak Türkiye ve baÅŸka “Türk cumhuriyetleriyle” daha yakın ilgiler daveti yapıyor. Sıklıkla da iÅŸtirakçiler “Müslüman ülkeler”, NATO ve AB’yle olduÄŸundan daha çok bunu talep ediyor.

Kazakistan’daki olaylar

Kazakistan’da protestolar baÅŸladığında, Türkiye’nin reaksiyonu Türk Devletleri TeÅŸkilatı üzerinden potansiyel rolünü vurgulamak oldu.

Küme 6 Ocak’ta Kazakistan’da “hükümet ve halka” dayanaÄŸa hazır olduÄŸu iletisi verildi. 11 Ocak’ta da bir harika dışiÅŸleri bakanları toplantısı yaptılar.

DışiÅŸleri Bakanı Mevlüt ÇavuÅŸoÄŸlu dorukta “Büyük Türk dünyası olarak tüm araçlarımızla Kazakistan’ın yanında duruyoruz ve elimizdeki tüm araçları kullanmaya hazırız” dedi.

Lakin Kazakistan’daki olaylar, Türkiye’nin Türk Devletleri TeÅŸkilatı üzerinden duruma nüfuz edecek pek fazla resmi enstrümana sahip olmadğını gösterdi.

Türk köşe müellifleri, genel olarak Ankara’nın deÄŸil, Rusya’nın nüfuzunu arttığı görüşündeler.

Hükümete yakın Yeni Åžafak’ın köşe müellifi Yusuf Kaplan daha sonra çekilen CTSO güçlerinin müdahalesinin Rusya’nın Kazakistan’ın güçlerinin “iÅŸgalinin” yolunu açtığını söyledi. Kaplan, Moskova’nın ülkedeki “ÅŸeytani oyununun” “Türkiye’nin Türk dünyasını gerisinde toplama inisiyatifine darbe vurduÄŸunu” söyledi.

Muhafazakâr Karar gazetesinden köşe muharriri Mustafa KaraalioÄŸlu, Kazak hükümektinin Rusya’ya “bağımlılığının, Türki dünyanın siyasi, ekonomik, askeri güç ve stratejik paha açısından zayıflığını gösterdiÄŸini” belirtti.

KaraalioÄŸlu “En baÅŸta da daha Rusya’nın bölgedeki doÄŸal yükü karşısında çaresiz olan TDT’nin esasen sorun çözme perspektifi olmadığı için askeri düzeneÄŸi da bulunmuyor” dedi.

Tecrübeli gazeteci Sedat Ergin de misal bir halde Kazakistan’ın görünür gelecekte Rusya’nın nüfuz alanında kalacağının net biçimde görüldüğünü belirtti.

Ergin, Hürriyet’teki köşe yazısında Sovyetler BirliÄŸi’nin dağılmasından sonraki birinci yıllarda Türkiye’de heyecanlı bir formda ortaya atılan “Adriyatik’ten Çin Seddi’ne Türk Dünyası” tezleri hatırlandığında, Kazakistan’da ÅŸahit olduÄŸumuz son geliÅŸmeler bu açıdan da baÅŸka bir mana taşımaktadır” dedi.

Türkiye ve Türki cumhuriyetler ortasında daha yakın ilgilerden yana olanlar, Kazakistan’daki son geliÅŸmelerden ders alınması gerektiÄŸini söylüyor.

Türkiye’nin DoÄŸu Akdeniz’deki “Mavi Vatan” donanma doktrininin en önemli destekçilerinden Emekli Amiral Cihat Yaycı, müdahalenin akabinde Rusya’nın Kazakistan’daki nüfuzunun daha da arttığını belirti.

Yaycı, buna reaksiyon olarak Türki cumruriyetlerin askeri ve sosyo-ekonomik uyumu geliÅŸtirmeleri gerektiÄŸini belirtti ve “Türk Dünyasına” hem Rusya hem de ABD’ye karşı direnmek için birleÅŸik askeri güç oluÅŸturma daveti yaptı.

Yaycı, Yeni Åžafak’taki yazısında “Hadiseleri Türk Dünyası’nda son devirdeki bütünleÅŸme adımlarını sakatlamak isteyen güçler istismar edebilir…. Avrasyacılık ve Atlantikçilikten birini seçmek zorundaymışız üzere hissetmemek lazımdır. Biz Türkiyeci olmalı, pergelimizin merkezini de Ankara’ya koymalıyız” dedi.

Lakin kimileri da bu telaffuzun sahiden kopuk olduğu görüşünde.

Karar muharriri Taha Akyol, Kazakistan’daki olayların “Türk dünyası” üzere romantizmi yüksek ama realitesi sıkıntılı kavramlar hakkında da düşünmeye sevk etmesi gerektiÄŸini söyledi.

Türk yetkililer, 2021’de Orta Asya’ya birçok seyahat yaptı. Lakin Türk siyasetinin istekleri ve araçları ortasındaki farkla ilgili tartışma sürecek üzere görünüyor.