Kürtaj hakkını savunan YeÅŸil Dalga hareketi Latin Amerika’da maddeleri nasıl deÄŸiÅŸtiriyor?

Anayasa Mahkemesi’nin bu hafta kürtaj konusunda karar vermesi beklenen Kolombiya, Latin Amerika ve Karayiplerde kürtajın yasallaÅŸtırıldığı beÅŸinci ülke olabilir.

Ama mahkemenin kürtajı Kolombiya ceza maddesinden çıkarıp yasallaştırma konusunu ele almaya karar vermesi dahi Marea Verde (Yeşil bandanaların dalgalandırıldığı hareketler nedeniyle Yeşil Dalga hareketi ismini aldı) hareketinin büyük zaferi sayılıyor.

Son on yıl içerisinde hareket kürtaj yasaklarının en katı biçimde uygulandığı Latin Amerika ve Karayip ülkelerinde tarihi değişimlerin yolunu açmayı başardı.

Kolombiya’da neler oluyor?

2006 yılında Kolombiya’da kürtaj yasallaÅŸtı lakin yalnızca tecavüz, ensest, ceninde önemli genetik bozukluk ya da annenin hayatı için doÄŸumun tehlike teÅŸkil etmesi hallerinde yapılmasına müsaade verildi.

Fakat geçen yıl kürtajın yasallaÅŸması için çaba yürüten 50’yi aÅŸkın örgütü biraraya getiren Causa Justa (Haklı Dava) isimli küme, mevcut maddedeki sınırlamaların Anayasa’ya uygunluÄŸunu sorgulayan bir müracaat ile mahkemeye gitti.

Kümenin müracaatında temel tezlerden bir tanesi, mevcut maddede kürtaj yaptırma hakkına sahip olan bayanların bile kürtaj yaptırmasının engellendiği idi.

Nitekim de milletlerarası bir bağımsız kuruluÅŸ olan Hudut Tanımayan Hekimler örgütü’nün (MSF) 2019 yılında yaptırdığı bir araÅŸtırmaya nazaran, mevcut yasaya nazaran kürtaj yaptırmaya hak kazanan 428 bayandan 88’i, kürtaj yaptırmakta pürüzlerle karşılaÅŸmıştı.

• Arjantin’de kürtaj yasağının kalkması komÅŸu ülkeleri de etkileyebilir mi?

Haklı Dava kümesi ayrıyeten kürtaj yasaklarını çiğneme suçlamasıyla dava edilen bayanların sayısının 2006 yılından bu yana büyük süratle arttığını da ortaya çıkardı.

Sivil Toplum Kuruluşu, kürtajın yasak bir süreç haline getirilmesinin tıpkı vakitte merdiven altı muayenehanelerde kürtaj diye tabir edilen kaçak bir kürtaj dalı yarattığına dikkat çekiyor.

Hudut Tanımayan Hekimler’in araÅŸtırması Kolombiya’da yapılan kürtajların tahminen yalnızca yüzde 10 kadarının saÄŸlıklı ÅŸartlarda icra edildiÄŸini de kaydediyor.

DoÄŸumla Ä°lgili Haklar Merkezi isimli sivil toplum örgütünün Latin Amerika ve Karayipler masası yöneticisi Catalina Martinez Coral “Bu tarihi türel adım Kolombiya’da bayanlar ve kız çocuklarının haksız baskılarla müsabakasına son verecek ve üretkenlikle ilgili sıhhat hizmetlerine ulaÅŸmalarını engelleyen kurallar ve önyargıları ortadan kaldıracaktır” dedi.

“Kürtaj yasağının kaldırılması bayan hakları açısından gerekli bir ilerleme ve Kolombiya’da inançlı bir biçimde kürtaj yapılabilmesi için hayati bir adımdır” diye ekledi.

Bütün bunların Yeşil Dalga hareketi ile ilgisi ne?

Kolombiya’daki Haklı Dava hareketinin kampanyasının rengi olarak yeÅŸili seçmesi tesadüf deÄŸil. Arjantin’de kürtaj yasaklarına karşı çıkan kümeler da bu rengi kullanıyor.

2000’lerin baÅŸlarında Arjantinli bayanlar kürtajın yasallaÅŸması için kampanya yürütmeye baÅŸladılar ve askeri diktatörlük periyodunda kaçırılan yakınlarını arayan Plaza de Mayo Anneleri’nin (Kayıp Anneleri) baÅŸlarına baÄŸladıkları beyaz örtülerden ilham aldılar.

Bu dünyaca ün kazanan insan hakları hareketine katılan bayanlar, Arjantin’de 1976’dan 1983 yılına kadar iktidarda olan askeri cunta devrinde siyasi görüşlerinden ötürü öldürülenlerin mezarını, onların kaçırılan çocuklarının akıbetini sordukları ÅŸovlar sırasında baÅŸlarına yas iÅŸareti olarak beyaz bandanalar baÄŸlıyorlardı.

Plaza de Mayo anneleri ismiyle başlayan hareket yıllar içerisinde Plaza de Mayo büyükanneleri olarak devam etmişti.

Kürtaj hakkını savunan aksiyoncular de işte bu bandana fikrini aldılar lakin rengini değiştirdiler.

2018 yılında Arjantin’de yayımlanan La Nacion gazetesine bir mülakat veren aksiyoncu Miranda Gonzalez Martin, kimi renkler tarihi olarak birtakım siyasi partilerle özdeÅŸleÅŸtiÄŸi için datalı renk yelpazesinde seçilebilecek tek rengin yeÅŸil olduÄŸunu söylemiÅŸti.

Martin “Mor feminizmin, kavuniçi Katolik kilisesinin rengi” diye örneklemiÅŸ ve “Bandanalar Arjantinli bayanlar için büyük manalarla yüklü ve çok görünür bir simge” demiÅŸti.

Şu ana kadar elde edilen kazanımlar neler?

YeÅŸil Dalga hareketi, Küba’nın Latin Amerika ve Karayiplerde kürtajı bütün bayanlar için özgür bırakan tek ülke olmasından neredeyse kırk yıl sonra baÅŸladı.

Hareketin birinci büyük baÅŸarısı 2012 yılında Uruguay’da hamileliÄŸin birinci üç ayı boyunca bütün bayanlar için kürtajın yasallaÅŸtırılması oldu.

2007 yılından itibaren Meksika’daki eyaletlerden bir birden fazla bu kuralı benimsedi.

Arjantin’de yasanın deÄŸiÅŸmesi için 2020 yılını beklemek gerekecekti. Geçen yıl Arjantin Kongresi hamileliÄŸin 14. haftasına kadar kürtajı hür bıraktı.

Åžili’de kürtajı tümüyle yasaklayan düzenleme 2017 yılında kaldırıldı. Parlamento, hamileliÄŸin 14. haftasına kadar kürtajı hür bırakan bir maddeyi görüşmeyi gündemine aldı, lakin tasarının yasalaÅŸmadan evvel uzun bir süreçten geçilmesi gerekiyor.

Bütün bu geliÅŸmelere karşın DoÄŸumla Ä°lgili Haklar Merkezi isimli kuruluÅŸ Latin Amerikalı bayanların yüzde 97’sinin kürtaja önemli sınırlamalar getiren ülkelerde yaÅŸadıklarını söylüyor.

Bu ülkeler ortasında kıtanın en büyük nüfuslu ülkesi Brezilya da var.