Kürtaj hakkını savunan Yeşil Dalga hareketi Latin Amerika’da maddeleri nasıl değiştiriyor?

Anayasa Mahkemesi’nin bu hafta kürtaj konusunda karar vermesi beklenen Kolombiya, Latin Amerika ve Karayiplerde kürtajın yasallaştırıldığı beşinci ülke olabilir.

Ama mahkemenin kürtajı Kolombiya ceza maddesinden çıkarıp yasallaştırma konusunu ele almaya karar vermesi dahi Marea Verde (Yeşil bandanaların dalgalandırıldığı hareketler nedeniyle Yeşil Dalga hareketi ismini aldı) hareketinin büyük zaferi sayılıyor.

Son on yıl içerisinde hareket kürtaj yasaklarının en katı biçimde uygulandığı Latin Amerika ve Karayip ülkelerinde tarihi değişimlerin yolunu açmayı başardı.

Kolombiya’da neler oluyor?

2006 yılında Kolombiya’da kürtaj yasallaştı lakin yalnızca tecavüz, ensest, ceninde önemli genetik bozukluk ya da annenin hayatı için doğumun tehlike teşkil etmesi hallerinde yapılmasına müsaade verildi.

Fakat geçen yıl kürtajın yasallaşması için çaba yürüten 50’yi aşkın örgütü biraraya getiren Causa Justa (Haklı Dava) isimli küme, mevcut maddedeki sınırlamaların Anayasa’ya uygunluğunu sorgulayan bir müracaat ile mahkemeye gitti.

Kümenin müracaatında temel tezlerden bir tanesi, mevcut maddede kürtaj yaptırma hakkına sahip olan bayanların bile kürtaj yaptırmasının engellendiği idi.

Nitekim de milletlerarası bir bağımsız kuruluş olan Hudut Tanımayan Hekimler örgütü’nün (MSF) 2019 yılında yaptırdığı bir araştırmaya nazaran, mevcut yasaya nazaran kürtaj yaptırmaya hak kazanan 428 bayandan 88’i, kürtaj yaptırmakta pürüzlerle karşılaşmıştı.

• Arjantin’de kürtaj yasağının kalkması komşu ülkeleri de etkileyebilir mi?

Haklı Dava kümesi ayrıyeten kürtaj yasaklarını çiğneme suçlamasıyla dava edilen bayanların sayısının 2006 yılından bu yana büyük süratle arttığını da ortaya çıkardı.

Sivil Toplum Kuruluşu, kürtajın yasak bir süreç haline getirilmesinin tıpkı vakitte merdiven altı muayenehanelerde kürtaj diye tabir edilen kaçak bir kürtaj dalı yarattığına dikkat çekiyor.

Hudut Tanımayan Hekimler’in araştırması Kolombiya’da yapılan kürtajların tahminen yalnızca yüzde 10 kadarının sağlıklı şartlarda icra edildiğini de kaydediyor.

Doğumla İlgili Haklar Merkezi isimli sivil toplum örgütünün Latin Amerika ve Karayipler masası yöneticisi Catalina Martinez Coral “Bu tarihi türel adım Kolombiya’da bayanlar ve kız çocuklarının haksız baskılarla müsabakasına son verecek ve üretkenlikle ilgili sıhhat hizmetlerine ulaşmalarını engelleyen kurallar ve önyargıları ortadan kaldıracaktır” dedi.

“Kürtaj yasağının kaldırılması bayan hakları açısından gerekli bir ilerleme ve Kolombiya’da inançlı bir biçimde kürtaj yapılabilmesi için hayati bir adımdır” diye ekledi.

Bütün bunların Yeşil Dalga hareketi ile ilgisi ne?

Kolombiya’daki Haklı Dava hareketinin kampanyasının rengi olarak yeşili seçmesi tesadüf değil. Arjantin’de kürtaj yasaklarına karşı çıkan kümeler da bu rengi kullanıyor.

2000’lerin başlarında Arjantinli bayanlar kürtajın yasallaşması için kampanya yürütmeye başladılar ve askeri diktatörlük periyodunda kaçırılan yakınlarını arayan Plaza de Mayo Anneleri’nin (Kayıp Anneleri) başlarına bağladıkları beyaz örtülerden ilham aldılar.

Bu dünyaca ün kazanan insan hakları hareketine katılan bayanlar, Arjantin’de 1976’dan 1983 yılına kadar iktidarda olan askeri cunta devrinde siyasi görüşlerinden ötürü öldürülenlerin mezarını, onların kaçırılan çocuklarının akıbetini sordukları şovlar sırasında başlarına yas işareti olarak beyaz bandanalar bağlıyorlardı.

Plaza de Mayo anneleri ismiyle başlayan hareket yıllar içerisinde Plaza de Mayo büyükanneleri olarak devam etmişti.

Kürtaj hakkını savunan aksiyoncular de işte bu bandana fikrini aldılar lakin rengini değiştirdiler.

2018 yılında Arjantin’de yayımlanan La Nacion gazetesine bir mülakat veren aksiyoncu Miranda Gonzalez Martin, kimi renkler tarihi olarak birtakım siyasi partilerle özdeşleştiği için datalı renk yelpazesinde seçilebilecek tek rengin yeşil olduğunu söylemişti.

Martin “Mor feminizmin, kavuniçi Katolik kilisesinin rengi” diye örneklemiş ve “Bandanalar Arjantinli bayanlar için büyük manalarla yüklü ve çok görünür bir simge” demişti.

Şu ana kadar elde edilen kazanımlar neler?

Yeşil Dalga hareketi, Küba’nın Latin Amerika ve Karayiplerde kürtajı bütün bayanlar için özgür bırakan tek ülke olmasından neredeyse kırk yıl sonra başladı.

Hareketin birinci büyük başarısı 2012 yılında Uruguay’da hamileliğin birinci üç ayı boyunca bütün bayanlar için kürtajın yasallaştırılması oldu.

2007 yılından itibaren Meksika’daki eyaletlerden bir birden fazla bu kuralı benimsedi.

Arjantin’de yasanın değişmesi için 2020 yılını beklemek gerekecekti. Geçen yıl Arjantin Kongresi hamileliğin 14. haftasına kadar kürtajı hür bıraktı.

Şili’de kürtajı tümüyle yasaklayan düzenleme 2017 yılında kaldırıldı. Parlamento, hamileliğin 14. haftasına kadar kürtajı hür bırakan bir maddeyi görüşmeyi gündemine aldı, lakin tasarının yasalaşmadan evvel uzun bir süreçten geçilmesi gerekiyor.

Bütün bu gelişmelere karşın Doğumla İlgili Haklar Merkezi isimli kuruluş Latin Amerikalı bayanların yüzde 97’sinin kürtaja önemli sınırlamalar getiren ülkelerde yaşadıklarını söylüyor.

Bu ülkeler ortasında kıtanın en büyük nüfuslu ülkesi Brezilya da var.