“Zaman acının yükünü hafifletir derler, acımız değişmedi, o yara hala birinci günkü üzere kanıyor ancak bu denli yıldan sonra bu acıyla yaşamayı öğrenmek zorunda kaldık.”
Bu kelamlar, 27 yakınıyla birlikte 17 yaşındaki kardeşini de Roboski Katliamı’nda yitiren Ferhat Encü’ye ilişkin.
Şırnak’ın Uludere ilçesine bağlı Ortasu ve Gülyazı köyü sakinlerinden oluşan hudut kaçakçılarının savaş uçaklarıyla bombalanarak öldürülmesinin üzerinden 10 yıl geçti.
Kamuoyunda “Roboski Katliamı” olarak bilinen olayda 17’si çocuk 34 kişi hayatını kaybetti.
Irak’ın kuzeyinden getirdikleri mazot ve kaçak besinleri taşıyan katırlarla hududu geçtikleri sırada bombalanan kümeden yalnızca Servet Encü sağ kurtulabildi.
Geçen on yıllık vakitte ne sorumlular tespit edildi ne de rastgele birisi yargılandı. Ailelerin açtığı dava ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nden (AİHM) geri döndü.
“On yılda değişmeyen tek şey ailelerin adalet mücadelesi” diyen Ferhat Encü, anma programı öncesinde BBC Türkçe‘ye konuştu.
Yargı sisteminin ezilenlerden, mağdurlardan değil, egemenlerden yana kararlar verdiğini öne süren Ferhat Encü konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Yargı düzeneği, bu katliama karar veren, onu gerçekleştirenleri kollayan bir yerde durdu. Buna rağmen katillerin açığa çıkmasını, yargılanmasını isteyen, adalet çabası veren ailelerin başına olmadık şeyler getirildi, dava edilenler oldu, tutuklananlar, gözaltına alınanlar, coplanıp şiddete uğrayanlar ya da para cezası alanlar oldu.”
28 Aralık 2011’de neler yaşandı?
Askeri savcılığın soruşturma sonucu hazırladığı rapora nazaran, insansız hava aracı (İHA) ile yapılan keşif uçuşları sırasında saat 17.20 civarında Haftanin Deresi Vadisi’nde “ısı kaynakları” tespit edildi.
Bundan yaklaşık yarım saat sonra periyodun 23’üncü Jandarma Hudut Tümen Kumandanı Tümgeneral İlhan Bölük tarafından imgelerin “terörist olarak değerlendirildiği” ve bunun için topçu atışı yapmak istendiği bilgisi 2’nci Ordu Harekat Başkanlığı’na iletildi.
Kıymetlendirme sürecinde top atışına onay verildi lakin hareket halinde kümenin hem üç koldan ilerlemesi hem de kafilede motorlu araçların bulunması nedeniyle top atışının kâfi olmayabileceği değerlendirmesi yapıldı.
Hava harekatının “uygun olacağına” karar verilmesinin akabinde devrin Genelkurmay İstihbarat Lideri Orgeneral Yaşar Güler onay için mevzuyu Genelkurmay İkinci Lideri’nin makamına götürdü.
En sonunda ise akşam saat 20.00 sularında periyodun Genelkurmay Lideri Orgeneral Necdet Özel, konutundan telefonla hava operasyonuna onay verdi.
Hudut çizgisinde bekleyen kümeye birinci bomba saat 21.43’te, ikinci bomba 22.02’de, üçüncü bomba 22.16’da ve son olarak da dördüncü bomba da saat 22.24’te atıldı. Olay sonucu 17’si çocuk 34 kişi hayatını yitirdi.
Genelkurmay Başkanlığı’ndan olayın sonraki günü yapılan birinci açıklamada da Irak’tan Türkiye’ye yanlışsız “bir kümenin hareket halinde olduğu İHA imajları ile” tespit edildiği belirtildi.
Açıklamada, bu bölgenin PKK’lılar tarafından geçiş için sıkça kullanılan bir alan olduğu vurgulandı.
Lakin bu istihbaratın hangi İHA’lardan geldiği konusu ise uzun süren tartışmalara neden oldu.
ABD’nin önde gelen gazetelerinden Wall Street Journal (WSJ), Mayıs 2012’de yayımladığı bir haberinde, kelam konusu istihbaratın ABD üretimi İHA’lardan geldiğini öne sürdü.
Gazetenin ABD Savunma Bakanlığı yetkililerine dayandırdığı haberinde, istihbaratın Türkiye ile ABD ortasında 2007 yılında PKK’ya karşı kurulan istihbarat paylaşımı mutabakatı çerçevesinde oluşturulan düzenek kapsamında verildiği fakat hava operasyonu kararının büsbütün Türk askeri yetkililere ilişkin olduğu belirtildi.
WSJ’ye konuşan görgü şahidi Servet Encü de bombardımandan kısa bir müddet evvel İsrail üretimi Heron aracının sesini duyduklarını söyledi.
Lakin askeri savcılık tarafından Ocak 2014’te tamamlanan soruşturma kapsamında hazırlanan raporda, istihbaratın “Gözcü İHA’lar” tarafından alındığı belirtildi.
Gözcü, 2007’de Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) envanterine girmiş ve bu yıldan itibaren operasyonel olarak kullanılmaya başlanmıştı.
Hükümet kanadında nasıl açıklamalar yapıldı?
O periyot yayın hayatını sürdüren Taraf gazetesi, olaydan birkaç gün sonra yayımladığı haberinde bombardımana neden olan bilginin Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT) tarafından verildiğini öne sürdü. Lakin MİT, bahisle ilgili yazılı bir açıklama yaparak bu savları reddetti.
O devir Başbakanlık vazifesini yürüten Recep Tayyip Erdoğan da, olaydan iki gün sonra yaptığı açıklamada da İHA’ların istihbarat örgütlerinin 10 gün kadar evvel verdiği bilgi üzerine bölgede uçuş yaptığını söyledi.
Periyodun Hükümet Sözcüsü Bülent Arınç da 2 Ocak 2012’deki Bakanlar Konseyi’nin akabinde yaptığı açıklamada, olayda kasıt olmadığını söyledi.
Arınç, olayla ilgili “resmi özür dilenmesini beklemenin yanlış olacağını” lakin hayatını kaybedenlerin yakınlarına tazminat ödeneceğini söz etti.
Şubat 2012’de ise Başbakanlık tarafından kişi başına 123 bin, toplamda da 4 milyon 180 bin TL tazminat ödendi. Lakin aileler bu tazminatı kabul etmedi.
Olayla ilgili ayrıyeten Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) bir araştırma kurulu kuruldu.
TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komitesi bünyesindeki Uludere Alt Kurulu, yaklaşık 15 ay süren çalışmalarını Mart 2013’te tamamladı.
Kurulun hazırladığı 84 sayfalık raporda, yalnızca İHA imgelerine dayanarak kimlik tespiti yapmanın mümkün olmadığı söz edildi ve “Olayın taammüden yapıldığına yönelik rastgele bir kanıt elde edilememiştir” dendi.
Ayrıyeten İçişleri Bakanlığı müfettişleri de hususla ilgili inceleme yaparak, bir rapor hazırladı.
Türel süreç nasıl işledi?
Mevzuyla ilgili soruşturma başlatan Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı da Haziran 2013’te “görevsizlik kararı” vererek, belgeyi askeri savcılığa sevk etti.
Askeri savcılık da Ocak 2014’te kuşkulu olarak ismi geçen 5 askerin “kanunun buyruğunu icra kapsamında kendilerine verilen vazife gereklerini yerine getirdikleri, misyon gereklerini yerine getirirken kaçınılmaz kusura düştükleri hasebiyle hareketleri hakkında kamu davası açılmasını gerektiren bir sebep bulunmadığı” kanaatine vardı ve kovuşturmaya yer olmadığına karar verdi.
Bu karardan sonra 261 kayıp yakınının vekaletini alan avukatlar, 18 Temmuz 2014’te Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) müracaat yaptı.
Müracaatta iki müracaatçının eksik çıkan dokümanlarının tamamlanması istendi fakat müracaat “eksikliğin müddetinde giderilmemesi” nedeniyle reddedildi.
Bu ret kararı, AİHM’nin ret kararına da münasebet oldu ve mahkeme, iç hukuk yolları tüketilmediği için belgeyi kabul edilemez buldu. Böylelikle yapılan bu müracaatlarla Roboski Davası için tüzel yollar kapanmış oldu.
Aileler yeni kanıtlarla tüzel süreci yine başlattı
Yeni bir müracaat için farklı bir somut kanıt lazımdı.
15 Temmuz Darbe teşebbüsünden sonra devrin bakanlarından olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak, Roboski Katliamında FETO izi olduğunu, “Uludere olayının FETÖ yandaşları tarafından” yapıldığını açıkladı.
AİHM kararından sonra avukatlar bu açıklamayı gündeme getirip kanıt olarak göstererek aileler ismine Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’na cürüm duyurusunda bulunarak yeni bir tüzel süreci başlattılar.
17 ailenin yaptığı hata duyurusu Uludere ve Şırnak Cumhuriyet Başsavcılığına gönderildi lakin 25 Kasım 2020 tarihinde belge için takipsizlik kararı verildi. Ailelerin bu karara yaptığı itiraz da reddedilince Şubat ayında AYM’ye müracaat yapıldı.
Başlayan yeni hukuksal süreçten umutlu olmak istediklerini söz eden Encü’ye nazaran en ufak bir irade ile her şey çözülebilir:
“Burada hukuk siyasi saiklerle işliyor lakin milyonda bir de olsa umutlu olmak istiyoruz, kâfi ki küçük bir irade gösterilsin. Zira buyruk komuta zinciri çerçevesinde insanlığa karşı işlenen bu cürümde 34 insanın ömür hakkı çok fecî bir formda ihlal edildi. Bunun davaya dönüşmesi gerekir. Biz umudumuzu korumak istiyoruz lakin aktüel sıkıntılar ve siyasi anlayıştan kaynaklı çok da umutlu değiliz.”
Katliamda parçalanarak ölen yakınlarının cesetlerini kendi elleriyle toplayıp gömdüklerini hatırlatan Encü, cenazeleri toprağa vermekle acının sona ermediğini de lisana getirdi:
“Gömünce acı bitmiyor, bunun tesirleri bir sonraki jenerasyonda da ortaya çıkıyor. O gün doğanlar bugün on yaşında, sonraki nesiller da bu acıyı dolaylı olarak yaşıyor. Bu adalet çabasıyla büyüyorlar fakat bizim için hiçbir şey on yıl evvelki üzere olmayacak.”
Hava akınında ölen 34 genç için bir anıt mezar yapıldı, bugün yapılacak onuncu yıl anmasının kalabalık olması bekleniyor.
HDP, DBP Eş Liderleri ve milletvekilleri, CHP milletvekillerinden oluşan bir heyetin de katılacağı anma programına Barolar Birliği’nin yeni idaresi de davet edildi.