Yunanistan’da orman yangınları korkusu: Akdeniz kıyılarının yeni normali olabilir

Glasgow’daki COP26 İklim Doruğu’na katılan dünya başkanları; global ısınma, ağır sıcak hava dalgaları ve Akdeniz genelinde önemli tehdit olan orman yangınlarına karşı adım atma baskısı altında.

Yalnızca bu yaz Yunanistan’da, onlarca yıldır görülen en makûs sıcak hava dalgasının tetiklemesiyle binlerce orman yangını çıktı. Türkiye, İtalya ve İspanya da bu yaz günlerce süren ve çok geniş alanlara yayılan orman yangınlarıyla uğraş etti.

Yangınlarla ilgili kayıt tutulmaya başladığından bu yana görülen en büyük yangın ise Yunanistan’ın Evia (Eğriboz) adasında çıktı. Dev yangın neredeyse iki haftada söndürülebildi.

Gelecek yazlarda daha sıcak hava dalgalarının da geleceğini öngören hava varsayımları geldikçe, Akdeniz kıyılarında yaşayanlar bu türlü devasa orman yangınlarının yeni olağan olmasından korkuyor.

Evia’nın kuzeyinde doğup büyüyen çiftçi Nikos Dimitrakis, “Bunu hiç beklemiyorduk” diyerek yangının çıktığı günleri hatırlıyor:

“Daha evvelki yangınlarda olduğu üzere bir bölgenin yanıp biteceğini düşünmüştük. Fakat bu kere tüm alan yandı.”

Yangın, Dimitrakis’in topraklarına ulaştığında yardım isteyeceği kimse yoktu. Alevlerle kuşatılmıştı, eline ağaç kollarını alarak çaresizce alevlere karşı koymaya çalıştı:

“Yangın zirveye gerçek çıkıyordu, çok fazla gürültü vardı. Oturdum ve izledim. Bir noktada gözyaşlarına boğuldum ve artık orayı terk ettim. Yakınlarda bir yangın söndürme aracınız yoksa yapabileceğiniz hiçbir şey yok. Tek başınıza ne yapabilirsiniz?”

Evia’daki birçok insan üzere Nikos da hayatını ormanlardan kazanıyor.

“Hazinemizi, hayatımızı kazandığımız ormanlarımızı kaybettik. Reçine topladığımız çam ağaçlarımızı, kestane ağaçlarımızı, birtakım ceviz ağaçlarımızı kaybettik. Şu an geldiğimiz noktada değerli olan devletin bize nasıl takviye sağlayacağı.”

Nikos, yetkililerin yangınla çabayı gerçek halde ele almadığını düşünüyor:

“Çok kızgınım, zira bu türlü bir felaketin yaşanmasını beklemiyordum. Elbette ki iklim değişikliği bir faktör ancak yangının bu kadar büyümesine müsaade verilmemeliydi. Bunun sorumlusu onlar. Bizi yaktılar ve bunun farkındalar.”

Mahallî halktan birçok kişi, yetkililerin alevlerin yayılmasını durdurmak için gereğince çabalamadığını düşünüyor. İtfaiye çalışanları ise bu yıl çıkan devasa yangınların beklenmedik olduğunu söylüyor.

‘Bu yalnızca Yunanistan’ın sorunu değil’

Yunanistan genelinde yangın söndürme uçaklarının uyumundan sorumlu Yarbay Stratos Anastasopoulos, beni bir helikoptere bindirerek ülke genelinde yangınlardan ziyan gören alanları havadan gösterdi.

23 yıllık mesleğinde hiç bu türlü bir şey görmediğini söylüyor:

“Yaşadığımız şey bir savaştı. Yunanistan’ın tümünde, her yerde yangınlar vardı. Beş ya da altı gün boyunca tıpkı anda neredeyse 100 yerde yangın çıktı. Yani bizim için çok, çok zordu.”

Hava şartlarının bu yıl boyunca çok farklı olduğunu söyleyen Yarbay Anastasopoulos, çok uzun süren sıcak hava dalgası ve azalan yağışları suçluyor:

“Sanırım hepimiz iklim değişikliğini görebiliyoruz. Bu yalnızca Yunanistan’ın ya da Amerika’nın ya da İtalya’nın sorunu değil. Bu global bir sorun.”

Yunanistan Başbakanı Miçotakis: İklim krizi kapımızda

Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis de zararın bu kadar büyük olmasından iklim değişikliğini sorumlu tuttu:

“İklim krizi kapımızda. İnsan olarak ne mümkünse yaptık lakin kâfi olmadı.”

Yangınlarla gayret ederken kusurlar yapıldığını kabul eden Miçotakis, “Olağanüstü olayın yoğunluğu, savunma yollarımızın birçoklarını boşa çıkardı” dedi.

Yalnızca Evia Adası’nın kuzeyinde 50 bin hektardan daha geniş bir ormanlık alan yandı. Yangını denetim altına almak neredeyse iki hafta sürdü.

Ortaya çıkan zararın tesiri ise yıllarca hissedilecek.

Ormancılar, yeni yangınların önlenmesiyle çam ağaçlarının tekrar canlanacağını söylüyor. Lakin ağaçların büyümesi ve tıpkı boyutlara gelmesi 30 yıl alacak.

Bu yıl yağmurların başlamasıyla birlikte gerçek bir erozyon ve sel tehlikesi de ortaya çıkacak. Orman Müdürlüğü, toprak kaymalarını engellemek için elle yapılan kütükten setler oluşturulup kurulması için lokal gruplar oluşturdu.

Gelecek aylarda kuru ağaçları keserek Evia’nın kuzeyinde yeni ağaçların yetişebilmesi için alan yaratmaya çalışacaklar.

Dünya Yabanî Hayat Fonu’ndan orman yangını uzmanı Elias Tziritis, çam ormanlarının yangınlarla çaba edebileceğini, hatta 30-40 yılda bir çıkan yangınların akabinde daha da büyüyüp gelişebildiğini söylüyor. Lakin yangınlrın çok sık çıkması halinde ormanların yine canlanmaya fırsat bulamayacağından korkuyor:

“Doğaya çok güveniyorum, tabiat üzerine düşen vazifesi yerine getirecektir. Akdeniz ormanları, yangınlara alışkındır. Hatta bu onların rehabilitasyon düzeneğinin bir kesimi. Lakin tabiata güvenirken insanlara güvenmiyorum.”

• Orman yangınları artıyor mu, iklim değişikliği ile nasıl bir kontağı var?
• Dünya genelinde orman yangınları neden artıyor?
• Yunanistan’da yangın söndürme çalışmalarına ordu da katılacak
• Yunanistan’da yangınlar nedeniyle Atina-Selanik karayolu trafiğe kapatıldı
• Atina’nın kuzeyindeki yangınlarda onlarca konut ve araç alevler içinde kaldı

‘Yangınların sebebine bir tahlil bulun’

Tıpkı vakitte bir itfaiye gönüllüsü olan Elias, yetkililerin bir krizden diğerne sürüklenme tehlikesi altında olduğundan kaygılı.

Önlemeye daha faza kıymet verilmezse, devasa yangınların tekrar tekrar ortaya çıkabileceğinden korkuyor.

Elias, orman idaresinin daha âlâ olması gerektiğini; bilhassa yapılaşmanın ormanlara yakın olduğu yerlerde, kırık kısımlar, kuru yapraklar üzere ormanlarda kolay alev alabilecek her şeyin ortadan kaldırılması gerektiğini söylüyor:

“Yunanistan’daki siyasetçiler orman yangınlarında asıl sorunun iklim değişikliği olduğnu söylüyor. Ancak biliyorsunuz ki orman yangınlarının daha fazla ve ağır olmasında iklim değişikliği kriterlerden yalnızca biri.”

Elias bu nedenle insanların daha fazla sıcak hava dalgası ve orman yangını riski gerçekliğine kendilerini hazırlaması gerektiği görüşünde:

“İspanya, Portekiz, İtalya yahut Türkiye’ye sorun: Hepsi size orman yangınlarında ortaya çıkan yeni durumun iklim değişikliğinden etkilenen devasa yangınlar olduğunu söyleyecektir.”

İklim değişikliğine karşı atılacak adımın ise tedbire çalışmaları olduğuna inanıyor.