Dinozorlar hakkındaki efsaneler ve gerçekler: Sinemalarda gördüklerimiz ne kadar hakikat?

Bilim insanları, dinozorlar hakkındaki yanlış bilgileri on yıllardır çürütmeye çalışıyor.

Fakat dünyaca ünlü Jurassic Park serisi üzere dinozorlarla ilgili Hollywood üretimlerinde ve tanınan kültürde yer verilen birtakım yanlış bilgiler, araştırmacıların işini zorlaştırıyor.

İşte dinozorlarla ilgili günümüze kadar gelen 6 efsane:

Dinozorların tamamı asteroit çarpması sonucu mu öldü?

Yaklaşık 66 milyon yıl evvel dinozorlar için trajik bir gün yaşandı.

Yaklaşık 10 km çapındaki dev bir asteroit Dünya’ya çarptı ve Meksika’nın Yucatan Yarımadası yakınlarında dev bir krater oluşturarak canlıların kitlesel yok oluşuna sebep oldu.

Fakat bilim insanları asteroit çarpması sonucu Dünya’daki hayvanların “yalnızca” yüzde 75’inin öldüğünü ve birtakım dinozorların da hayatta kalan canlılar ortasında olduğunu ortaya koydu.

BBC’ye konuşan Londra Tabiat Tarihi Müzesi’nden paleontolog (taşılbilimci) Prof. Paul Barrett, “Asteroid çarptığında çok sayıda dinozor öldü fakat çok küçük ve tüylü yapıya sahip kıymetli bir küme dinozor hayatta kaldı ve bugün de kimilerini görebiliyoruz” diyor.

Kuşlar hayatta kalan tıpkı dinozor ailesinin direkt üyeleri.

Prof. Barrett “Kuşlar yaşayan dinozorlar aslında. Dünyada yaşayan kuş tipi sayısını düşünürsek, 66 milyon öncesine oranla günümüzde çok daha fazla dinozor çeşidi yaşıyor” diye açıklıyor.

T-Rex’den kıpırdamadan durarak saklanabilir misiniz?

Kısaca T-Rex olarak bilinen Tyrannosaurus rex çeşidi dinozor, 1993 imali Jurassic Park’ın birinci sinemasının de yıldızıydı. T-Rex’in ana karakterleri dehşete düşürdüğü sahneler hafızalara kazınan en önemli sahnelerdendi.

Fakat sinemada T-Rex dinozorlar, sırf hareket ettikleri takdirde avını tespit edebilen ve görüşü zayıf olan dev canavarlar olarak tasvir edilmişti.

Prof. Barrett ise, günümüzde hem karada hem suda yaşayan kimi canlıların sahip olduğu bu özelliğin, T-Rex’ler için geçerli olmadığını vurguluyor.

“Dinozorların görüş sertliği büyük ihtimalle bundan çok daha güçlüydü. Hatta 15 yıl evvel yapılan bir araştırma, T-Rex’lerin yaşayan tüm hayvanlar ortasında en güçlü görüşe sahip olduğunu ortaya koymuştu” diyen Barrett, şöyle devam ediyor:

“Bir T-Rex’in karşısında hareketsiz durmak, herhalde yapabileceğiniz en aptalca şeylerden biri olurdu.”

T-Rex hareket halindeki bir aracın önüne geçebilir mi?

Jurassic Park’taki bir öbür sahnede T-Rex hareket halindeki aracın önüne geçiyor.

Daha evvel yapılan kimi araştırmalarda T-Rex’in saatte 50 km süratle koşabileceğine işaret edilse de, daha aktüel ve ileri teknolojiyle yapılan çalışmalar, bu dinozorların suratının saatte 20-29 km düzeyinde olduğunu gösteriyor.

ABD’deki Yale Üniversitesi’nin tarih müzesi Peabody’den tabiat muhafaza uzmanı Dr. Mariana Di Giacomo’ya nazaran, bir canlının ulaşabileceği en yüksek sürat ile daha uzun müddette rahat bir halde koşabileceği sürat ortasındaki ayrımı unutmamak gerek:

“Maraton koşucuları kısa aralık koşucuları kadar süratli değil ve daha uzun mühletle yüksek bir süratte koşmak insan bedeni için sıkıntı olduğu için, atletizmde koşular çok kısa sürüyor.

“Belki T-Rex de kısa aralık koşucuları kadar süratli koşardı lakin hareket eden bir arabayı artta bırakacak kadar süratli koşamazdı.”

Bir dinozoru klonlayabilir miyiz?

T-Rex on milyonlarca yıl evvel bu gezegeni terk etti ve Jurassic Park’taki kıssanın tersine yakın gelecekte bu dinozorlarla bir daha müsabaka ihtimalimiz düşük.

Bilim beşerlerine nazaran dinozorların klonlanması için şimdi erken.

Bunun en değerli nedeni de dinozor DNA’sının yıllara karşı koyamaması.

“Dinozor DNA’sının uzun mühlet hayatta kalamayacağını biliyoruz” diyen Barrett, fosil kayıtlarına nazaran bilinen en eski DNA’nın yaklaşık 2 milyon yıllık olduğunu ve bakteri, toprak ve mantar kesimlerinden oluştuğunu belirtiyor.

Barrett “Kendi tıbbımızın tükenmesi için vakit yaklaşırken, jenerasyonu tükenen rastgele bir öbür hayvan ya da bitki tipine ilişkin hiçbir DNA elimizde yok” diye de vurguluyor.

Bu görüşe katılan Dr. Di Giacomo, dinozorlar konusundaki genetik çalışmalarda büyük bir buluşa imza atılsa dahi, başarılı bir halde dinozorların klonlanabileceğini düşünmediğine dikkat çekiyor.

“Jeolojik periyot olarak bizden bu kadar uzakta olan çeşitleri klonlamak epeyce karmaşık bir husus, zira bilmediğim çok fazla değişken var” diye konuşan tabiat muhafaza uzmanı, klonlama konusundaki etik tartışmalara da değiniyor:

“Jurassic Park ve Jurassic World üzere sinemalar bize neden dinozorları klonlamamamız gerektiğini, bunun beşerler için yaratabileceği makûs sonuçlar üzerinden gösteriyor. Lakin bu canlıları kendi devirlerinden büsbütün farklı bir dünyaya getirmenin ne kadar acımasız olduğu pek tartışılmıyor.”

Bilim insanlarının teknolojik ilerleme sayesinde dinozorların nasıl yaşandığı ve davrandığı hakkında daha çok bilgiye sahip olduğunu söyleyen Dr. Di Giacomo, “Dinozorların hepsi dayanılmaz uyanıktı ya da tüm dinozorlar zeka yoksunuydu diyemeyiz” halinde konuşuyor:

“Hepsi, yaşadıkları dünya ne kadar gerektiriyorsa, o seviyede zekaya sahipti.”

Prof. Barrett, kimi dinozorların, bilhassa de etobur ve daha küçük olanların “aslında epeyce zeki” olduklarını belirtiyor.

“Bazıları daha büyük hayvanlar ile rekabete girmemek ismine geceleri hayatını sürdürüyor olabilir. Şayet bu doğruysa, gereksiniminiz olan ek bilgiler ve daha güçlü duyma, koku alma ve görme duyularını taşıyabilecek, daha büyük bir beyniniz olması gerekecektir.”

Dinozorlar fecî ebeveynler miydi?

Yüz yıllar boyunca dinozorların ebeveyn olmaya yanaşmayan yalnız kurtlar olduklarına inanıldı. 1970’li ve 1980’li yıllarda yapılan araştırmalar ise, dinozorların çok daha karmaşık toplumsal davranışları olduğunu gösterdi.

O kadar ki, 77 milyon yıl evvel yaşadığı düşünülen otobur dinozora, Yunanca ve Latince sözlerden oluşan ve “iyi anne kertenkele” manasına gelen Maiasaura ismi lâyık görülmüştü.

Bilim mecmuası Scientific Reports’ta geçtiğimiz yıl Ekim ayında yayımlanan şimdiki bir araştırma, bunun da ötesine geçerek 192 milyon yıl evvel yaşadığı bilinen dinozorların sürüler olarak dolaştığını ve yumurtadan çıkan yavrularını beslediklerini ortaya koymuştu.

Barrett, günümüzde “en azından birtakım dinozorların yeterli ebeveynler” oldukları hakkında daha fazla kanıya sahip olduğumuzu kaydediyor.

“Allosaurus üzere birtakım avcı tiplerinin ebeveynlik istikameti olduğu belirlendi. Hatta Citipati osmolskae ismi verilen bir dinozora, yumurtalarının üzerinde kuluçkaya yatmış bir formda bulunduğu için ‘Dev ana’ lakabı takılmıştı.”

• İngiltere’de yeni dinozor cinsleri bulundu
• Arjantin’de 10 metrelik dev dinozor fosili bulundu
• Dinozorlar düşünülenden daha erken ve İngiltere’de ortaya çıkmış olabilir