Yeni yıl kararları: Taşınabilir uygulamalar kararlara uyulmasına nasıl yardımcı olabilir?

“Koşuya başla…. Sigarayı bırak… Daha sağlıklı şeyler ye…” Yeni yıla ait kararlar dönemi resmen başlamış durumda. Bunlar birçok kişi için “yapılacaklar listesinde” yazılı kalıyor. Fakat aldığı kararları hayata geçirme konusunda kararlı olanlar teknolojiden de yardım alabilir.

Bilim dünyası, insanların yaptığı şeylerin yüzde 45 ila yüzde 95’inin alışkanlıklardan oluştuğunu kıymetlendiriyor.

İrlanda’nın başşehri Dublin’deki Trinity Üniversitesi’nde psikiyatri profesörü Brendan Kelly, bilim insanı olarak kendisinin üst dilime yakın duranlardan olduğunu belirtiyor.

ABD’de Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) nörobilim uzmanı Ann Graybiel da “Sabah rutinlerinden aksam yatış rutinlerine kadar” alışkanlıklarla hareket ettiğimizi söylüyor.

Graybiel’ın araştırmaları, alışkanlıklarımızı beynin striyatum ismi verilen kısmı ile ilişkilendiriyor.

Onun çalışmasına nazaran, bu bölge, beynin ödül sistemi ile alakalı ve alışkanlıkların tatmini ile kendimizi âlâ hissetmemizi sağlayan dopamin salgılanıyor.

Nörobilim uzmanları, taşınabilir uygulamalar aracılığıyla, alışkanlıklarımızı yine programlayabileceğimizi ve daha memnun olabileceğimize inanıyor.

SnapHabit, Habitica ve Strides üzere uygulamalar bunlardan bazıları…

Örneğin SnapHabit, bireye iki yeni alışkanlık kazandırmayı amaçlıyor: günden bir sefer yürüyüş yapmak, bir arkadaşı aramak gibi…

Kısa vadede ödül hissinin değeri

Siz kendinize nazaran farklı alışkanlıklar da seçebilirsiniz. Örneğin ben, “bir saat koşmayı” ve “iki kutu boyamayı” seçtim ve bunları başarmak hakikaten çok tatmin ediciydi.

Profesör Kelly, beynin ödül düzeneğini harekete geçiren bu üzere yeni alışkanlıkların, alışkanlıklarımızın değişmesinde kıymetli olduğunu savunuyor.

Lakin Kelly, sadece sağlıklı olmak isteğiyle yapılan fizikî antrenmanın “kalıcı alışkanlık olamayabileceği” ihtarında bulunuyor:

“Yeni bir alışkanlık kazanmak ya da var olan bir alışkanlığı değiştirmek için değişim küçük olmalı. Ya da daha ülkü olarak var olan bir alışkanlığa bağlanmalı ve kısa vadede ödül hissedilmeli.”

Bu noktada telefon uygulamalarının kısa vadeli ödül maksadına katkı sağlayabileceğine ve hatta alışkanlıkları birbirine bağlayabileceğine inanılıyor.

Toplumsal ortamın alışkanlıklara tesiri

Hayatımızdaki insanlara, alışkanlıklarımızı değiştirmeye çalıştığımızı söylemek de bu değişim gayreti üzerine daha sıkı çalışmamız sonucunu doğurabilir. Zira bu defa onlar, bize başarıp başarmadığımızı soracaktır.

Uygulamalardaki durum da buna örnek.

Habitica ve SnapHabit uygulamalarındaki arkadaş sayısının, alışkanlıkların değişmesi başarısı üzerinde tesir oynadığı tespit edildi.

Habitica CEO’su Vicky Hsu, “Eğer bir gün içinde yapmayı taahhüt ettiğiniz hiçbir şeyi yapmazsanız, uygulama sizden ve sizinle bu değişim seyahatine katılan herkesten puan kesiyor” diyor.

SnapHabit’teki kullanıcıların yüzde 32.7’si, ki bu en büyük küme, daha fazla antrenman yapma gayesinde. İkinci sırada ise yüzde 15.9 ile daha fazla öğrenme ve çalışma maksadı bulunuyor.

Şirketin kurucusu Jake Bernstein, “mastürbasyon yapmama” üzere kimi şaşırtan gayelerin de bulunduğunu söylüyor.

Bu uygulamaların izafi muvaffakiyetinin gerisinde, davranışsal prensiplerimize uygun programlanmış olması yatıyor.

Bilişsel yük, yeni bir şey öğrenirken ya da bir vazifesi tamamlarken uygulanan mental efor.

Bu yükün hafif olduğu durumlarda yeni bir alışkanlık edinmek daha mümkün. Uygulamada gayelerin “tamamlandı” olarak işaretlenmesi ile yük görünür halde azalıyor ve bizim bunun alışkanlık haline gelmesi kolaylaşıyor.

Bir öbür durum ise “Zeigarnik etkisi”, yani bitmeyen işlerin, bitenlere nazaran daha fazla akılda kalması.

Uygulamalar bu noktada, barlar ve yüzdelik dilimler halinde, bize devam eden işleri hatırlatabiliyor.

‘Bir şeyin eksik olduğunu hissettim’

SnapHabit kurucusu Bernstein, uygulamayı “kendi sorunlarını çözmek için” yarattığını söylüyor:

“Nelerden hoşlandığımı, bana nelerin tatmin verdiğini biliyordum. Bu nedenle bunlarla uğraşırken geçirdiğim vakti nasıl verilendirebilirim diye düşündüm”

Kyle Richey’in kurucusu olduğu Strides da misal bir biçimde ortaya çıktı.

Richey, “Günlerimi planlamak için yapılacak işler listeleri ve takvim kullanıyordum. Lakin bir şeyin eksik olduğunu hissettim” diyerek kuruluş fikrini anlatıyor:

“Bir amaca ünlem işareti koymaktan daha fazlasını yapmak istedim. Hakikat şeyleri öncelemek için bir yola gereksinimim vardı ve motive olabilmek, odaklanabilmek için de davranışsal bilimi kullandım.”

Bernstein, yeni bir alışkanlığı kaç gün yaptığınızı gösteren uygulamaların, dayanılmaz tesirli olduğunu lakin bırakılmaları halinde de büyük düşüş yarattığı ihtarını yapıyor.

“Başarısızlık durumunda kendinize karşı şefkatli olmak önemli” diyen Bernstein, “sizi nelerin motive ettiğini öğrenmenin” de bir çıkar olduğunu savunuyor.

Dublin Üniversitesi’nden Shubhangi Karmakar, “Bir uygulama size hiçbir vakit ‘bir orta ver ve kendine bak’ demeyecektir” ikazını yapıyor ve ekliyor:

“Önemli olan, sırf bir alışkanlık edinmek değil, sağlıklı bir alışkanlık edinmek”

Bernstein de, yerleşik davranışları değiştirmenin “en güç iş” olduğunu söylüyor ve kendisininki üzere uygulamaların fakat bir noktaya kadar tesirli olabildiğini belirtiyor.