Prof. Dr. Öztürk: Denizlerimizdeki yabancı türler biyo-güvenlik sorununa niçin oluyor

TÜDAV Başkanı ve İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bayram Öztürk, yeni kitabında Türkiye denizlerine giren yabancı türler konusunu incelediğini söylemiş oldu. Prof. Dr. Öztürk, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafınca Roma’da basılan 106 sayfalık kitabı ve Akdeniz’deki istilacı türler mevzusunda DHA muhabirinin sorularını yanıtlarken bu bilimsel çalışmasında 900’den fazla türün Akdeniz’de ‘yabancı tür’ olarak bilindiğini ortaya koyduğunu altını çizdi. Prof. Dr. Bayram Öztürk, şu şekilde dedi:

GEMİ BALAST SULARI İZLENMELİ

“Bunların bir oldukça Kızıldeniz kanalıyla Süveyş Kanalı’ndan, bir kısmı da gemilerin yük alıp verirken yada seyir yaparken tanklarına denge için almış olduğu  balast suyu ile yada karinaları ile geliyor. Bu mühim bir mevzu. Gemi balast sularının izlenmesi mevzusunda çaba göstermemiz lazım. Bu türlerin yayılmasının iki büyük sebebi var. Birincisi; Akdeniz eskisi benzer halde yeni gelebilecek türlere karşı koyabilecek kuvvette değil. Yani Akdeniz’de bu türleri yiyecek sözgelişi orfoz, lagos, kılıç, orkinos benzer halde büyük balıklar hızla azaldı. Dolayısıyla dışarıdan gelen türler çoğu zaman bir engele takılmadan yada düşmanları olmadığı için daha süratli ve acil geliyorlar. İkincisi; Akdeniz suyunda son 50 yılda 1 buçuk, belli bölgelerde ise  2 santigrat dereceye varan ısı artışı var. Isınma ile uyumu kolaylaşan yabancı türler Akdeniz ve Karadeniz’de, dolayısı ile Marmara’da yayılıyor. Düşünebiliyor musunuz; Karadeniz’de artık balon balıkları var. Dolayısıyla Akdeniz’de balon balıklarının olması; Karadeniz’deki su sisteminin değişmesi demek. Bu yabancı türlerin Akdeniz, Marmara ve Karadeniz’de görülmesi ve sayılarının artışı hem de biyo-güvenlik problemine niçin oluyor. Balon balıkları balıkçılık için bir tehdit.”

“YERLİ TÜRLERİN KORUNMASI LAZIM”

Prof.Dr. Bayram Öztürk, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafınca hazırlanan Balon Balığı Avcılığının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ uyarınca Türkiye’nin kusuru olmamasına karşın denizlerinde görülen balon balığı kuyruğu getirene para ödülü verildiğini hatırlattı. Bunun sınır ötesi bir mesele bulunduğunu ve ortaya konulması icap ettiğini belirten TÜDAV Başkanı Prof.Dr. Öztürk şu şekilde devam etti:

“Türkiye’ye gelen zararı olan, zehirli denizanaları, balon balıklarının yanı sıra aslan balıkları, taş balıkları var. Bu türlerin izlenmesi gerekiyor. İkincisi balıkçılara, biyolojik çeşitliliğe, turizme ve dolayısıyla sosyo-ekonomik anlamda sağlığa verdiği zararlar var. Denizanası yaralanması yada zararından hastaneye giden insanoğlu, turistler var. İklim değişikliği ve yabancı türlerdeki gelişmenin iyi bir halde takip edilmesi lazım. Bu oldukça mühim bir mesele. Akdeniz, Marmara, Karadeniz’deki yerli türlerin korunması lazım. Yerli türler korunamazsa daha oldukça dışarıdan gelen yabancı tür Türkiye sularına geçecek ve dolayısıyla her bakımdan başta biyo-çeşitlilik balıkçılık, esenlik, gezim benzer halde nedenlerle bizlere zarar verebilecektir. Bu hem de bir biyo-güvenlik, besin güvenliği meselesi, tehdittir. Onun için de takip edilmesi ihtiyaç duyulan bir sorundur. Ben FAO’dan Roma’da çıkardığım kitapta bu tarz şeyleri ortaya koydum.”

MARMARA DENİZİ’NDE 100’DEN FAZLA YABANCI TÜR

Prof.Dr. Bayram Öztürk, Karadeniz’de 6 ülkenin kıyısı bulunduğunu, bu denizdeki tür sayısının 300’e yaklaştığına dikkat çekerken, neler yapılabileceğine dair şunları söylemiş oldu:

“Marmara Denizi’nde 100’ün üstünde yabancı tür var. Bunların Karadeniz’e geçebilmeleri için Marmara’yı kullanmaları lazım. Bunların büyük kısmı Süveyş Kanalı’ndan gelmiyor. Bunlar; vapur-deniz ticareti ile gelen türler ve bu son aşama mühim. Marmara Denizi’nin izlenmesi, bu mevzunun da takip edilmesi gerekiyor. Birçok önlem alınabilir. Gemi balast sularının kontrolü ile ilgili bir internasyonal sözleşme var. Türkiye’nin de taraf olduğu bu sözleşme daha sıkı uygulanabilir. İkincisi yabancı türlerin bulunmuş olduğu, görüldüğü bölgeler tespit, takip edilerek eğer öncesinden takip edilebiliyor, bilinebiliyorsa avlanabilir. Üçüncüsü; halk ile ortaklık yapılır. İnsanlar zehirli, zararı olan, yabancı türleri ilgili kurumlara bildirir ve böylece bu mevzuda veri birikimi toplama işini yerine getirmiş olur.”

“YILDA 4 MİLYON OLİMPİK YÜZME HAVUZU SUYU TAŞINIYOR”

Kasım ayında Roma’da tanıtımı yapılacak kitaptaki verilere nazaran; gemilerle yılda 4 milyon olimpik boyda yüzme havuzunun alabileceği kapasitede 10 milyar ton balast suyu taşınıyor. Uluslararası denizcilik örgütüne nazaran, her 9 haftada 1 yeni yabancı tür denizlere ulaşıyor. Dünya deniz ticaretinin yüzde 80 oranı gemilerle taşındığı göz önüne alındığında günde 7 bin yabancı tür bir denizden başka bir denize taşınıyor.

Balast sularının kontrolü sözleşme uyarınca birçok ülkede sıkı denetleniyor. Türkiye’nin biyo-güvenlik ve biyo-çeşitliklik için tehdit olan gemilerle gelen yabancı istilacı türlere karşı bölgesel bir inisiyatif alıp erken uyarı sistemi kurması önerildi.