Uluslararası Botanik Bahçeleri Korunması (BGCI) adlı kurumun yayımlandığı küresel rapora nazaran, dünya üstünde ağaç türlerinin minimum yüzde 30’u yırtıcı doğada yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Yüzlercesi ise yok olmaya oldukça yakın.
“Dünya Ağaçlarının Durumu” adlı güncel raporda, tüm dünyada toplamda 58 bin 497 ağaç türü içinde 17 bin 510 türün büyük risk altında olduğu; 142 türün ise çoktan yok olduğu açıklandı. 442 ağaç türü ise 50’den daha azca ağaçla varlığını sürdürüyor.
Rapora nazaran 185 ağaç türü bulunan Türkiye’de türlerin yüzde 7’sini oluşturan 13 tür tehdit altında.
Yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan ağaç türleri, tehdit altındaki memeliler, kuşlar, amfibiler ve sürüngenlerin toplam sayısının iki katını oluşturuyor.
Çevre örgütleri, ormansızlaşma, ağaç kesimi ve iklim değişikliği tehditlerine karşısında ağaç türleri için acil koruma çağrıları yapıyor.
BGCI’dan Dr. Malin Rivers, “Gezegenimizde averaj 60 bin ağaç türümüz var. İlk kez hangi ağaç türlerinin nerede olduklarını, hangi tehditlerle karşı karşıya kaldıklarını ve korumak için nelere gereksinim duyduklarını biliyoruz” diye konuşuyor.
Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği’nin Küresel Ağaç Uzmanları Grubu’nun eş başkanı Sara Oldfield ise sağlıklı bir dünya için ağaç tür çeşitliliğine ihtiyacın bulunduğunu ifade ederek, “Her ağaç türünün kendine özgü bir ekolojik görevi var. Dünyadaki ağaç türlerinin yüzde 30’unun yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olması sebebiyle koruma eylemini acilen artırmamız gerekiyor” diyor.
Dünyada en fazla ağaç türü Orta ve Güney ABD’da bulunuyor. Bu bölgeleri Güneydoğu Asya ve Afrika’nın tropikal bölgeleri izliyor.
Tehdit altındaki türlerin en yüksek oranı ise tehdit altındaki ağaçların en yüksek olduğu ülkelerden kabul edilen Madagaskar’ı da kapsayan Tropikal Afrika’da bulunuyor.
Nispeten düşük ağaç çeşitliliğine haiz olan Avrupa, Asya ve Kuzey ABD’nın ılıman bölgeleri ise nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan ağaç türlerinin en düşük oranına haiz.
Dünya genelinde ağaçlara yönelik en büyük tehditlerin başlangıcında mahsül için meydana getirilen orman temizliği geliyor. Bu durum türlerin yüzde 29’unu etkiliyor.
Öte taraftan yüzde 27’lik oran ile tomrukçuluk, yüzde 14’lük oran ile hayvan otlatma yada çiftçilik için temizleme de türleri etkileyen öteki faktörler içinde. Ağaç geliştirme için meydana getirilen temizlik ve yangınlar da yüzde 13’lük oranla ağaç türleri için tehdit barındırıyor.
İklim değişikliği, şiddetli hava koşulları ve deniz seviyesinin yükselmesi ağaçlara yönelik artan öteki tehditler. Ancak raporun yazarları, oluşturulacak koruma eylemlerinin gelecek için umut barındırdığını söylüyor.
Dr. Rivers raporun kendilerine ve yetkililere naturel yaşamı koruma için mühim bir yol haritası sunduğunu dile getiriyor.
Uzmanların önerilmiş olduğu fiil çağrılarından bazıları şu şekilde:
- Mevcut ormanları korumak ve korunan alanları genişletmek. (Şu anda tüm ağaç türlerinin minimum yüzde 64’ü korunan bölgelerden minimum birinde bulunuyor olabilir.)
- Tehdit altındaki türleri bigün doğaya geri döndürülebilecekleri umuduyla botanik bahçelerinde yada tohum bankalarında tutmak. (Şu anda tüm ağaçların averaj yüzde 30’u bu şekilde yedekleniyor.)
- Nadir ve tehdit altındaki türler de dahil olmak suretiyle, ağaçlandırma ve ağaç dikme planlarının bilimsel olarak, doğru yerde doğru ağaçla gerçekleştirilmesini sağlamak için eğitim verilmesi.
- Ağaçların korunması için ayrılan ödeneklerin artırılması.
Bilim insanları, bir milyon hayvan ve nebat türünün yok olma tehdidi altında bulunduğunu tahmin ediyor.
Son 300 yıl içinde küresel orman alanı averaj yüzde 40 azaldı. 29 ülke ise orman örtüsünün yüzde 90’ından fazlasını yitirdi.
Dikkate kıymet yok olma riski altındaki ağaçların bazıları şunlar:
- Palm yağı çiftliklerinin genişlemesi sebebiyle kaybolan ‘dipterocarps’ olarak malum büyük tropikal ağaçlar.
- Meşe ağaçları, Meksika, Şili ve Arjantin’in bazı bölgelerinde ziraat sebebiyle kayboldu.
- Madagaskar’da abanoz ve gül ağaçları kereste için kesiliyor.
- Manolya ağaçları sürdürülemez nebat toplama sebebiyle çekince altında.
- İngiltere ve Kuzey ABD’da dişbudak benzer halde ağaçlar zararı olan böcekler ve hastalıklardan dolayı ölüyor.