ERG ve AÇEV’den ‘Milli Eğitim Şurası’ yansısı: Okul öncesinde din eğitimi çocuklarda kaygıya yol açar

Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) – Eğitim Islahatı Teşebbüsü (ERG),  “Eğitimde Fırsat Eşitliği” başlığıyla 1-3 Aralık’ta yapılan ve “okul öncesi çocuklara din eğitimi verilmesi” tarafında tavsiye kararı alınan 20. Ulusal Eğitim Şurası’na ait kıymetlendirme yaptı.

Yapılan değerlendirmede, “Erken çocukluk periyodunda, din, ahlak ya da bedeller eğitimi ismi altında, bu öğelerin çocuklara tanıtılması ve/veya empoze edilmesi, çocuğun zihninde mana veremediği niyetlerin yahut karışıklığın, kimi vakit da kaygıların oluşmasına yol açabilir.” sözleri kullanıldı.

Çocukların erken periyotta soyut öğeleri anlamdıramayacağı vurgulanan açıklamada, “Belirli bir dine yönelik tanıtılan öğeler (tanrı, dualar, cennet, cehennem, ibadet gibi) toplumdan topluma ve farklı inanç kümeleri ortasında değişmekte ve tıpkı toplulukta bile herkes tarafından tıpkı biçimde algılanmamaktadır. Ayrıyeten, bilimsel alanyazının işaret ettiği üzere, çocuklar erken çocukluk devrinde soyut öğeleri anlamlandıramaz ve daha çok somut objeler üzerinde düşünürler” denildi. 

Bianet’in haberine nazaran şûrada gündeme gelen “değerler eğitimi” ve “ahlak eğitiminin”, kozmik tarifine ve bilimsel eğitim yaklaşımlarına uyacak biçimde kurgulanması gerektiğine işaret eden ERG ve AÇEV,  din eğitiminin ise bu devirde çocuklara verilecek eğitimin içinde yer almamasını vurguladı. 

Açıklamadan öne çıkan noktalar şöyle:

“Çocuklardan dini kurallara nazaran hareket etmelerini beklemek genel eğitim yaklaşımına uymaz”

“Gelişimsel özellikleri nedeniyle, çocuklardan erken çocukluk devrinde, bu olguları/kavramları anlamalarını ve hatta belirli dini kurallara nazaran hareket etmelerini beklemek genel eğitim yaklaşımının da hedeflerine uymaz.

Kelam konusu tavsiye kararı hem çocuk gelişimi bakımından hem de din yahut inanç özgürlüğü ile çoğulculuk prensibi ve ayrımcılık yasağı bağlamında sıkıntılıdır. “

“Çocuklar ailelerinden ve mensubu oldukları topluluklardan bağımsız olarak da hak sahipleridir”

“Birleşmiş Milletler Din yahut İnanç Özgürlüğü Özel Raportörü, çocukların “ailelerinden ve mensubu oldukları topluluklardan bağımsız olarak da hak sahipleri” olduğunu vurgular; Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi (ÇHK) ise çocukların kendilerine dair karar süreçlerine iştirak haklarını, bu hakkın yaşla sonlandırılmaması gerektiğinin altını çizerek garanti altına alır.”

Çocukların kendilerini tabir edebilmeleri ve iştirak sağlayabilmeleri için onlara “şeffaf ve bilgilendirici, istekli, saygılı, ilgili, çocuk dostu, kapsayıcı, eğitimle desteklenmiş, emniyetli ve riske karşı hassas ve hesap verebilir” ortamlar sağlamak devletlerin misyonudur.

Birleşmiş Milletler Din yahut İnanç Özgürlüğü Özel Raportörü’nün vurguladığı üzere mevcut eğitim sisteminde okul başarısına atfedilen değer ve öğretmenlerin otorite figürleri olarak çocukların hayatındaki rolleri düşünüldüğünde, okul ortamının öğrencilerin kendi kararlarını vermeleri için gereken kaideleri karşılamayabileceği, çocukların ya da ebeveynlerin kendilerini baskı altında hissedebileceği ve özgürce seçim yapamadığı durumlar olabilir.”

“Zorunlu ve seçmeli dersler din yahut inanç özgürlüğü bakımından gerekli şartları sağlamıyor”

“Türkiye’nin taraf olduğu memleketler arası kontratlar, çocuğun din ve inanç özgürlüğünün teminat altına alınmasını, çocukların dini endoktrinasyona karşı korunmasını, okullarda sunulacak rastgele bir dini eğitimin çocukların, ebeveynlerinin ya da yasal vasilerinin beklentilerine uygun ve ayrımcılık doğurmayan seçeneklerle birlikte sunulmasını koşul koşuyor.

Birinci ve ortaöğretimde sunulan mecburî ve seçmeli dersler de din yahut inanç özgürlüğü bakımından gerekli şartları sağlamıyor; “Çocuk haklarının gerekleriyle ilgili üniversal insan hakları normları ve standartlarıyla uyumlu, farklı bölümlerin taleplerini ve gereksinimlerini dikkate alan bir modelin geliştirilmesi temel bir muhtaçlık olarak geçerliliğini koruyor.”

İlgili memleketler arası insan hakları norm ve standartlarına nazaran tarafsızlık, nesnellik ve çoğulculuk unsurlarını gözetmeyen bir din dersi devlet okullarında zarurî olarak sunulamaz.

Lakin din, ahlak ve bedeller eğitimi kavramlarının sonlarının net olmaması ve çoğulculuk unsurunun uygulamadaki karşılığının yoruma açık olması, din eğitimi ögeleri barındıran eğitimlerin Türkiye’de sırf ya da yüklü olarak Sünni İslam temel alınarak sunulmasına yol açabilir.”

“Türkiye’nin tarafı olduğu milletlerarası mukavelelerle teminat altına alınan bir dizi hakkın ihlali”

“Çoğunlukçu, ahlakı dindarlığa, dini de tek bir hükümran inanca indirgeyen eğitim programları çocukların “kendi kültürel kimliklerine büsbütün saygılı, kaliteli eğitim alma” haklarını ihlal eder. 

Din ve inanç özgürlüğünü garanti altına alan ve eğitime erişim hakkını düzenleyen sözleşmeler  bu hakların ayrımcılık yapılmaksızın sağlanması yükümlülüğünü getirir. Ayrıyeten, Çocuk Haklarına Dair Mukavele (ÇHS) çocuğun dinini yahut inancını açıklamaya zorlanmamasını garanti altına alır.

Birleşmiş Milletler Din yahut İnanç Özgürlüğü Özel Raportörü, dini azınlıkların okulda “toplumun geneline asimile olmaya sevk etme niyetiyle yapılan ayrımcılık, zorbalık ve baskıdan” korkabileceklerini belirtmiştir; erken çocukluk devrinde çocuklar bahsi geçen mümkün baskının ziyanlı tesirleri karşısında bilhassa kırılgandırlar.

Bu bağlamda, okul öncesi düzeyinde din eğitimi verilmesine ait tavsiye kararı, uygulandığı takdirde, ÇHS başta olmak üzere Türkiye’nin tarafı olduğu memleketler arası kontratlarla garanti altına alınan bir dizi hakkın ihlali manasına gelecektir.”

“Dini referanslar içeren ahlak eğitimi ile bedeller eğitiminin birçok açıdan problemlere yol açacaktır”

“Çocuk gelişimine ait bilimsel alanyazın ve ilgili insan hakları ile çocuk hakları norm ve standartları temel alındığında, okul öncesinde din eğitiminin ve/ya dini referanslar içeren ahlak eğitimi ile bedeller eğitiminin birçok açıdan meselelere yol açacağı açıktır.

İnanca yönelik her türlü dayatma geçmişte olduğu üzere diğer toplumsal tansiyonlara ve ayrışmalara neden olmakta ve bir ortada yaşama kültürünü olumsuz etkilemektedir.

Okul öncesi periyotta din eğitimine  yönelik, adaba ters biçimde alınan tavsiye kararının çocuklar üzerinde gelişimsel ve ruhsal olumsuz tesirleri ile toplumsal barış için olumsuz sonuçları olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. 

Şura ihtisas kurullarında alınan tavsiye kararları, uygulamaya geçirilmeden evvel bilimsel araştırmaların gösterdiği deliller çerçevesinde ve çocuk hakları norm ve standartları ile ulusal mevzuat doğrultusunda değerlendirilmelidir.”